Nowa wystawa stała w Żurawiu wchodzi w fazę realizacji. Wśród przyszłych eksponatów będzie niezwykły obiekt znaleziony podczas remontu zabytku.
Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku wybrało wykonawcę nowej wystawy stałej w gdańskim Żurawiu: jest nim firma Deko-Bau z Lubina, znana zarówno w Polsce, jak i za granicą, z pełnych rozmachu scenografii teatralno-operowych oraz z realizacji wielu cenionych ekspozycji muzealnych. Podczas oficjalnego podpisania umowy pomiędzy Narodowym Muzeum Morskim a wykonawcą zaprezentowany został wyjątkowy obiekt archeologiczny, odkryty podczas trwającej obecnie renowacji Żurawia. Po niezbędnych pracach konserwatorskich zostanie on umieszczony na ekspozycji.
Prawdopodobnie jedyny taki obiekt na polskich ziemiach
Ten wyjątkowy zabytek to kamień wodny, inaczej kamień wysokiej wody, który został odsłonięty podczas prac w części podziemnej przy zachodniej elewacji Żurawia. O jego funkcji, czyli wskazywaniu najwyższego poziomu wody w rzece podczas powodzi, świadczą wyryte na nim inskrypcje. – Na kamieniu widnieje data 1651, co oznacza, że dotyczy on powodzi właśnie z tego roku. Z naszych dotychczasowych ustaleń wynika, że na ziemiach polskich nie ma innych wodowskazów z lat 1650-1651, zatem obiekt z Żurawia może być jedynym w Polsce kamieniem wysokiej wody z tego okresu. – wyjaśnia Jadwiga Klim z Działu Historii Żeglugi Śródlądowej NMM.
W 1651 roku woda dotarła do linii nacięcia/wyżłobienia tego kamienia. Fot. Paweł Jóźwiak
Kamień pierwotnie mógł być wbudowany we wschodni mur Żurawia, graniczący z Motławą. Jego przeniesienie i osadzenie po zachodniej stronie budynku prawdopodobnie nastąpiło podczas późniejszych prac przy regulacji rzeki i przebudowie nabrzeża. Ekspertyza wykonana przez dr Ewę Jachnicką, pełniącą nadzór konserwatorski nad remontem Żurawia, wskazuje, że wapień, z którego wykonano kamień, pochodził ze szwedzkich wysp Olandii lub Gotlandii. Wyroby kamieniarskie z tego surowca znajdują się m.in. wśród płyt nagrobnych w najstarszych gdańskich kościołach oraz w południowym przęśle muru wygradzającego posesję Domu Poprawy.
To niezwykły eksponat, który pokazuje trudną historię tego terenu. Odnalazłem informację, że 26 marca 1651 roku woda przerwała wał rzeki Nogat w Malborku i zalała tzw. Małe Żuławy. Czy woda dotarła aż do Gdańska? Najprawdopodobniej tak. Odkrycie kamienia stanowi ważny zapis historyczny. Przed wojną w Polsce istniało, aż osiem takich znaków z różnych okresów, ale duża część w wyniku działań wojennych została zniszczona – mówi doc. dr inż. Andrzej Januszajtis, pasjonat, znawca i propagator historii Gdańska.
Nowa wystawa pod presją czasu
Prace nad ekspozycją, na której zostanie umieszczony również kamień, rozpoczną się już wkrótce i będą prowadzone równolegle z kolejnymi etapami remontu Żurawia. Wyłoniona w przetargu firma Deko-Bau z Lubina ma w swoim portfolio m.in. wystawę stałą w Bramie Poznania ICHOT, część ekspozycji w gdyńskim Muzeum Emigracji, wystawę we wrocławskim Muzeum Wody – Hydropolis czy w Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku. Ich realizacje sceniczne można z kolei zobaczyć w Teatrze Narodowym w Warszawie i we Wrocławskiej Operze. – To dla nas duży zaszczyt móc uczestniczyć w procesie modernizacji tak prestiżowego obiektu, jakim jest Żuraw. Oddelegowaliśmy do tego zadania najlepszych fachowców, którzy mają ogromne doświadczenie w realizacji podobnych zadań. Pracę nas wystawą traktujemy priorytetowo i dołożymy wszelkich starań, aby Żuraw nadal był bardzo wartościową wizytówką Muzeum – mówi Krzysztof Koptyński, prezes Zarządu Deko-Bau Sp. z o.o.
– Różnorodność tematyczna i narracyjna dotychczasowych projektów firmy pozwala nam spoglądać z dużym optymizmem na wykonanie przyszłej wystawy stałej w Żurawiu – mówi dr Robert Domżał, dyrektor NMM. – Koncept ekspozycji, opracowany wcześniej przez Projekt 007, zakłada płynne współgranie tradycyjnych środków wyrazu z nowoczesnymi multimediami. – dodaje dr Marcin Westphal, zastępca dyrektora ds. merytorycznych. – Stawiamy przed wykonawcą duże wyzwanie, gdyż ekspozycja w Żurawiu, obok swojego bogactwa scenograficznego i treści, będzie musiała powstać w ściśle określonym czasie.
XVII-wieczny Gdańsk w basztach Żurawia
Nowa wystawa, której narracja przeniesie zwiedzających do XVII-wiecznego portowego Gdańska, będzie rozmieszczona na kilku poziomach w obu basztach Żurawia oraz w części dźwigowej. Warstwa merytoryczna zostanie ujęta w fabularyzowanej, filmowej formie, której bohaterem będzie historyczna postać gdańskiego kupca i armatora Hansa Krossa. – To ktoś w rodzaju przewodnika z przeszłości, który poprowadzi naszych widzów szlakiem niebezpiecznego świata żeglugi handlowej, zawiłych obyczajów towarzyszących transakcjom kupieckim oraz życia i funkcjonowania ówczesnego gdańskiego portu. – wyjaśniają muzealnicy pracujący nad ekspozycją. Na wystawie pojawią się również zagadnienia takie jak: XVII-wieczna stocznia, życie gdańskich mieszczan oraz, obowiązkowo, portowa tawerna. Zabytkowe przedmioty, dioramy i makiety zostaną uzupełnione innowacyjnymi środkami multimedialnymi, takimi jak stanowiska interaktywne, hologramy oraz panoramiczne i dotykowe ekrany.
Remont Żurawia możliwy dzięki funduszom EOG i środkom MKiDN
Zarówno renowacja, jak i realizacja nowej wystawy stałej w Żurawiu są możliwe dzięki finansowaniu w ramach funduszy Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz środkom Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Koszt inwestycji to niespełna 18 milionów złotych, z czego 13 milionów pochodzi z Islandii, Lichtensteinu i Norwegii (fundusze EOG), a ponad 2 miliony ze środków MKiDN. Pozostała kwota to wkład własny NMM (ze środków finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego). Termin zakończenia całego projektu przewidziano na wiosnę 2024 r.
Red. Hanna Borkowska
_____________________________________________
Projekt „Konserwacja, remont i modernizacja Żurawia Gdańskiego – oddziału Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku wraz z utworzeniem nowej wystawy stałej” jest finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach funduszy EOG oraz ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wspólnie działamy na rzecz Europy zielonej, konkurencyjnej i sprzyjającej integracji społecznej.
