Pomorskie Towarzystwo Hydrologiczno-Przyrodnicze w ramach dotacji z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku przeprowadziło badanie wędrówek ptaków w pasie nadmorskim Gdańska. W wyniku powyższego zadania zebrano dokumentację, którą skrótowo przedstawia niniejszy artykuł.
Na obszarze województwa pomorskiego przebiegają główne szlaki wędrówek ptaków w okresie wiosennej i jesiennej migracji.
Aspekt dotyczący istnienia szlaku migracyjnego nad aglomeracją Gdańska był dotychczas pomijany, bądź negowany, co w szczególności można zauważyć analizując dokumenty planistyczne miasta Gdańska, z kolei w dokumencie „Korytarze ekologiczne woj. Pomorskiego” zjawisko istnienia korytarza nad miastem zostało wręcz zanegowane. Zaistniały fakt był bezpośrednim powodem dowodowego wyjaśnienia, czy nad aglomeracją trójmiejską znajduje się korytarz migracyjny ptaków.
W tym celu przeprowadzono badania za pomocą radarów w dwóch punktach w parku im. Ronalda Reagana oraz na terenie nieczynnego składowiska popiołów Jeziora Zaspa. Miejsce badań wskazuje mapa na zdjęciu w załączeniu.
W wyniku prac ustalono, że pas nadmorski Gdańska oraz Gdańsk Oliwa z całą pewnością leżą na szlaku wędrówkowym o znaczeniu kontynentalnym.
Niniejszymi badaniami udowodniono, że korytarz migracji ptaków obejmuje co najmniej następujące dzielnice Gdańska: Stogi, Przeróbka, Młyniska, Letnica, Nowy Port, Brzeźno, Wrzeszcz Dolny, Zaspa-Młyniec, Zaspa-Rozstaje, Przymorze Wielkie, Przymorze Małe, Żabianka Wejhera Jelitkowo Tysiąclecia, a także dzielnicę Gdańska Oliwę.
Badania radarowe jednoznacznie dowiodły, że w ciągu nocy w okresie migracji ptaków, w pasie nadmorskim może przelatywać blisko 350 tys. ptaków i stad ptaków. Przeliczenie ilości ptaków na MTR, gdzie MTR jest to standaryzowany wskaźnik migracji (migration traffic rate) używany w tego typu badaniach, wskazuje, że ilość przelotów stwierdzona w październiku 2018 roku w Parku Reagana oraz w kwietniu 2019 roku na terenie Jeziora Zaspa jest charakterystyczna dla obszarów znajdujących się w korytarzach migracji.
Średnia godzinowa Ilość przelotów ptaków w pasie nadmorskim Gdańska w 2 okresach badawczych mierzone radarem horyzontalnym [ilość przelotów *km-1*h-1] w Parku Reagana i na Jeziorze Zaspa wynosiła odpowiednio 282 oraz 742 .
Aglomeracja trójmiejska jest jedynym istotnym i stosunkowo dużym obszarem zwartej zabudowy w pasie całego południowego Bałtyku, gdzie skupia się istotny strumień migracyjny ptaków.
Nad miastem przelatuje min. 240 gatunków ptaków w ogromnej większości chronionych.
W ciągu nocy migruje niejednokrotnie min. 5 razy więcej ptaków niż w ciągu dnia , a biorąc pod uwagę, że część wskazań dziennych radaru dotyczy przemieszczających się lokalnych ptaków (krukowate, mewy, gołębie) wskaźnik może być istotnie wyższy..
Nocą, na wysokości od 0-100 m w obszarze Gdańska migruje od 29-40% wszystkich odnotowanych przelotów ptaków. Wartość ta jest niezwykle wysoka, bowiem wskazuje na wyjątkowo silne prawdopodobieństwo występowania kolizji z budynkami.
Obszar migracji nad miastem przebiega szerokim strumieniem bez wyraźnych obszarów wyższych zagęszczeń i wbrew wcześniejszym oczekiwaniom główny strumień migracyjny nie kumuluje się w bezpośrednim sąsiedztwie linii brzegowej.
W szczególności korytarz migracji wiosennej jak i jesiennej przebiega w okolicy Parku Reagana, gdzie ptaki wlatują w przestrzeń miasta, co prawdopodobnie wynika z mniejszego zanieczyszczenia światłem tej części miasta.
Głównymi kierunkami przelotów ptaków jesienią jest kierunek ze wschodu na zachód, a w okresie wiosennym z północnego zachodu na południowy wschód.
Potwierdzony i dowiedziony fakt występowania korytarza migracyjnego nad pasem nadmorskim jest o tyle istotny, że fakt jego istnienia nie jest brany pod uwagę w analizach przestrzennych i planistycznych.
Występowanie tak intensywnie wykorzystywanego przez ptaki korytarza migracyjnego nad miastem, jaki został zdiagnozowany w trakcie zrealizowanych badań, budzi poważne obawy związane w szczególności z planami rozwoju i intensywnej zabudowy pasa nadmorskiego budynkami o wysokości 100 i więcej metrów.
W przypadku aglomeracji trójmiejskiej aspekt potencjalnej śmiertelności ptaków w wyniku kolizji jest o tyle istotny, że zjawisko to jest nie tylko wysoce prawdopodobne, ale i niejednokrotnie już stwierdzane w wielu miejscach zarówno Gdańska, jak i Gdyni.
Niniejsze badania wskazują, że konieczne jest przeprowadzenie pełnych badań radarowych obejmujących całe okresy wędrówkowe. Dokumentacja taka jest niezbędna i konieczna do możliwości podejmowania odpowiedzialnych i przemyślanych decyzji w kwestii możliwości rozbudowy i lokowania wysokich budynków w pasie korytarza migracyjnego miasta. Brak badań i ewentualnej diagnozy problemu może doprowadzić do poważnych strat środowiskowych.
Wytyczne
- Należy uwzględniać korytarz migracji ptaków w pasie nadmorskim Gdańska oraz Gdańska Oliwy we wszystkich dokumentach planistycznych oraz procedurach administracyjnych w szczególności:
– wojewódzkich planach zagospodarowania przestrzennego,
– miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego,
– studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta,
– decyzjach o warunkach zabudowy,
– postępowaniach w sprawie ocen oddziaływania na środowisko oraz
– strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko, - Należy zakazać budowy obiektów budowlanych utrudniających migrację ptaków lub zwiększających ich śmiertelność. W szczególności dotyczy to budynków o wysokości powyżej 55 metrów w pasie nadmorskim Gdańska oraz w Gdańsku Oliwie, a także obiektów budowlanych wyższych od obiektów typowych dla układów przestrzennych pasa nadmorskiego (tj. historycznych układów Brzeźna, Oliwy, Jelitkowa).
- W pasie nadmorskim Gdańska oraz Gdańsku Oliwie należy zakazać budowy przeszklonych budynków odbijających światło.
- W celu ochrony korytarza migracji ptaków należy wyznaczyć korytarze ekologiczne w przestrzeni naziemnej oraz powietrznej wzdłuż pasa nadmorskiego, począwszy od lasu Stogi po Jelitkowo, oraz korytarz migracji ptaków wzdłuż dna doliny Potoku Oliwskiego oraz Doliny Radości.
- W celu ochrony korytarza migracji ptaków w wyznaczonych korytarzach ekologicznych należy ograniczyć zanieczyszczenie światłem, w szczególności przestrzeni publicznych oraz portowych w okresach intensywnej migracji ptaków tj. marcu, kwietniu, wrześniu oraz październiku.
- W celu określenia całkowitej migracji jesiennej oraz wiosennej przez Gdańsk, a także poznania jej zmienności w zakresie ilości przelotów/wysokości oraz miejsc przelotów, należy wykonać pełne badania radarowe obejmujące całe okresy wędrówkowe zgodnie z metodyką zawartą w opracowaniu Monitoring Avian Migration with Dedicated Vertical-looking Radar 2017 autorstwa Gregory V.Wills.
Michał Przybylski
Pomorskie Towarzystwo Hydrologiczno-Przyrodnicze
