Johannes Angern miał sposobność doświadczyć zarządzania gdańską fabryką broni podczas jej przejścia ze spokojnej stopy pokojowej na wzmożoną produkcję wojenną, podczas I wojny światowej (1914-1918). Z tego tytułu jest też jedną z ciekawszych postaci w całej historii Kgl. Gewehrfabrik Danzig (Królewskiej fabryki Karabinów).

Generalmajor Johannes „Hans“ Friedrich Gotthilf Angern (*1861.06.13, Diesdorf, Altmark; †1938.09.14, Goslar)

Budynki Królewskiej Fabryki Karabinów. Widok od strony ul. Łąkowej. Początek XX wieku.

Nie był on co prawda jedynym dyrektorem, który zarządzał fabryką równocześnie w czasie pokoju i wojny. Jednak poprzednie konflikty z II połowy XIX wieku z lat 1866 (wojna prusko-duńska) i 1871 (wojna prusko-francuska) nie charakteryzowały się taką wielką intensywnością i długotrwałością działań wojennych, jak to miało miejsce podczas I wś., w trakcie której  wymagało się znacznych zmian w funkcjonowaniu oraz strukturze zakładów zbrojeniowych i nie tylko, przy jednocześnie znaczącym wzroście produkcji materiału na cele wojenne.

Po rozpoczęciu wojny w sierpniu 1914 roku Johannes Angern, jako dyrektor Kgl. Gewehrfabrik Danzig, w ciągu zaledwie kilku miesięcy wprowadził szereg istotnych zmian w funkcjonowaniu i organizacji gdańskiej fabryki broni.

Gdańska Fabryka Karabinów

Wśród tych wprowadzonych zmian należy wymienić:

  1.  Zmiana asortymentu produkcyjnego z karabinków Mauser wz. 98 na karabiny Mauser wz. 98. Decyzja  zapadła na wyższych szczeblach dowódczych i władzy, aby rozpocząć produkcję bardziej potrzebnych dla wojska w tym momencie karabinów. Wymagało to szybkiego dostosowania oprzyrządowania, przymiarów oraz samych maszyn do nowej produkcji, bowiem mimo tego, że oparte na tym samym wzorze, różniły się kilkoma dość znaczącymi szczegółami konstrukcyjnymi wymagającymi wprowadzenia istotnych zmian w produkcji.
  2. Zwiększenie ogólnego zatrudnienia przy produkcji broni. Bezpośrednio przed wybuchem I wś zatrudnienie wynosiło około 800 pracowników. Po jej rozpoczęciu stopniowo ono rosło i już na przełomie lat 1915/16 wynosiło  około 3600 pracowników.
  3. Zatrudnianie kobiet do pracy w fabryce karabinów. Ogólna sytuacja panująca podczas wojny (temat wymagający szerszego omówienia) wymusiła niejako zatrudnienie w fabrykach zbrojeniowych również kobiet. O ile na początku wojny był ono w zasadzie zerowe, to na przełomie lat 1915/16 w gdańskiej fabryce karabinów pracowało już około 300 kobiet.
  4. Wprowadzenie systemu całodobowej pracy zakładu.
  5. Zwiększenie dziennej wydajności produkcji – z około 180 szt. broni dziennie w czasie pokoju do  2500 szt./dobę w następnych latach.
  6. Zwiększenie powierzchni roboczej fabryki. Podczas wojny rozbudowano fabrykę karabinów około dwukrotnie, z powierzchni około 30 tys. m2 do prawie 60 tys. m2 w 1916 roku.

Działania te zostały docenione przez jego przełożonych, przynosząc mu zasłużony awans w 1915 roku na stopień Oberstleutnanta (odpowiednik podpułkownika). Zapewne również za te zasługi na polu dowódczym i organizacyjnym pod koniec 1915 roku został wyróżniony odznaczeniem Krzyża Żelaznego II klasy.

Notatka prasowa o odznaczeniu J. Angerna orderem Krzyża Żelaznego. Die Presse 1915, Jg. 33, Nr. 150

„Mit dem Eisernen Kreuz zweiter Klasse wurden ausgezeichnet: Oberstleutnant Angern, Direktor der königl. Gewehrfabrik in Danzig (in der letzten Nr. war die Rangstellung irrtümlich als Major angegeben);“
Die Presse 1915, Jg. 33, Nr. 150

W tłumaczeniu:
„Krzyżem Żelaznym Drugiej Klasy zostali odznaczeni: podpułkownik Angern, dyrektor Kgl. Gewehrfabrik w Gdańsku (w ostatnim numerze stopień błędnie podano jako major);”
W uznaniu tych zasług w 1916 roku zostaje przeniesiony na stanowisko dyrektora fabryki amunicji (Munitionsfabrik) w Cassel, gdzie powierzono mu organizację produkcji i nadzór nad już około 15000 pracownikami.

Kariera wojskowa
Karierę wojskową rozpoczyna w roku 1884 będąc przydzielonym w stopniu Second-Leutnanta do Infanterie-Regiments von der Goltz (7. Pommerschen) Nr. 54 (w tłumaczeniu: 54 Pułk Piechoty im. von der Goltz (7 Pomorski)), który stacjonował wówczas w Kołobrzegu (wówczas: Colberg).

W roku 1893 otrzymuje awans na stopień Premier-Leutnanta. W 1895 roku zostaje detaszowany z pułku do Gewehrfabrik Spandau (Fabryki Karabinów w Spandau), rozpoczynając tym samym swoją karierę w strukturach administracji wojskowej. W 1897 r. zostaje przeniesiony do Gewehrfabrik Erfurt na stanowisko asystenta dyrektora fabryki. W 1898 r. awansowany do stopnia Hauptmanna na tym stanowisku. W 1901 r. zostaje przeniesiony do  Infanterie-Regiment Nr. 149 (149 Pułk Piechoty), który stacjonował wówczas w Schneidemühl (dzisiaj: Piła).

W Gdańsku pojawia się w następnym roku (1902), będąc z kolei przeniesionym na stanowisko asystenta dyrektora Gewehrfabrik Danzig. W roku 1905 zostaje awansowany na zastępcę dyrektora tejże fabryki. W czasie pełnienia tych obowiązków w 1907 r. zostaje awansowany do stopnia majora. W 1910 roku otrzymuje awans bezpośrednio na stanowisko dyrektora zakładów Kgl. Gewehrfabrik Danzig. W 1915 roku awansowany  do stopnia Oberstleutnanta. W 1916 roku przeniesiony na stanowisko dyrektora fabryki amunicji (Munitionsfabrik) w Cassel.

O jego dalszej karierze wojskowej w czasie I wojny światowej i po jej zakończeniu nie udało mi się odszukać więcej informacji.

Awanse:

  • 1884 : Second-Leutnant
  • 1893 : Premier-Leutnant
  • 1998 : Hauptmann
  • 1907 : Major
  • 1915 : Oberstleutnant
  • ???? : Oberst
  • ???? : Generalmajor

Odznaczenia:

  • 1905 : Roter Adler-Orden IV klasse (Order Orła Czerwonego 4 klasy)
  • 1909 : Dienssstauuszeichnungskreuz – Krzyż Zasługi za 25 lat służby wojskowej.
  • 1915 : Eisernes Kreuz II klasse (Krzyż Żelazny II klasy)
Gdańska Fabryka Karabinów

Życie prywatne
Urodził się w Diesdorfie w powiecie (kreis) Altmark 13 czerwca 1861 roku. Nie udało mi się dotrzeć do informacji o jego rodzicach. Jego pełne imię i nazwisko brzmiało Johannes „Hans“ Friedrich Gotthilf Angern.

Uczęszczał do Königliches Gymnasium (Królewskie Gimnazjum) w Salzwedel w latach 1875-1878. Po ukończeniu czwartej klasy gimnazjalnej w 1879 r. przeniósł się  do innej szkoły, jaką było „Pädagogium in Ostrowo”. Z dużym prawdopodobieństwem być może chodzi tu o elitarne i cieszące się wówczas dużym uznaniem ze względu na poziom kształcenia Ostrau bei Filehne an der Preußische Ostbahn, czyli majątek Ostrowo pod Wieleniem (obecnie jego część), leżące przy trasie dawniejszej linii Pruskiej Kolei Wschodniej łączącej Berlin z Królewcem.

Podczas trwania swojej służby wojskowej 9 marca 1892 r. w Berlinie, zawarł związek małżeński z Klarą Idą Hedwigą Mehls (ur. 4 grudnia 1869). Z tego związku urodziła się dwójka dzieci.

Syn Günthern urodzony w Kołobrzegu (Colberg) 5 marca 1893 poszedł ślady ojca poświęcając się karierze wojskowej, dochodząc podczas II wś na wysokie stanowisko Generalleutnanta (generała porucznika) w Wehrmachcie. Jednak jego dalszą karierę przerwała samobójcza śmierć w okrążonym przez Armię Czerwoną Stalingradzie w dniu 2 lutego 1943 roku.

O drugim dziecku, córce państwa Angern – Ursuli urodzonej w 1894 r., nie udało się zdobyć zbyt wielu wiadomości – oprócz tego, że wyszła za mąż za Friedricha Augusta von Lindstedta (1886–1956).

Johannes Angern zmarł w wieku 77 lat we wrześniu 1938 roku w Goslar. Został pochowany w Berlinie-Schönebergu na cmentarzu Alten St.-Matthäus-Kirchhof (Stary Cmentarz św. Mateusza). Jego grób, a przynajmniej nagrobek, znajduje się tam do tej pory i jest umiejscowiony w kwaterze B, w rzędzie O pod numerem 5.

Na nagrobku podana jest data śmierci  14 września 1938 (odmiennie niż w innych źródłach). Umieszczona jest również informacja o jego małżonce Klarze Angern, zmarłej w 1946 r. w Berlinie. Dodatkowo na nagrobku wyryte jest  epitafium dla jego syna Güntera Angerna poległego w 1943 r. pod Stalingradem.

Piotr J. Bochyński strona autora Gewehrfabrik Danzig

Gdańska Fabryka Karabinów

Bibliografia:

  • ‌Autoren der Wikimedia-Projekte (2009). Johannes Angern preußischer Generalmajor. [online] Wikipedia.org. Available at: de.wikipedia.org/wiki/Johannes_Angern [Accessed 18 Jan. 2023].
  • Findagrave.com. (2014). GEN Johannes Angern (1861-1938) – Find a Grave… [online] Available at: findagrave.com/memorial/127280844/johannes-angern [Accessed 18 Jan. 2023].
  • Evangelische Zwölf-Apostel-Kirchengemeinde. (2013). Bedeutende Persönlichkeiten. [online] Available at: zwoelf-apostel-berlin.de/page/2324/bedeutende-pers%C3%B6nlichkeiten [Accessed 18 Jan. 2023]
  • Evangelische Zwölf-Apostel-Kirchengemeinde. (2023). Lageplan des Alten St.-Matthäus-Kirchhofs. [online] Available at: zwoelf-apostel-berlin.de/page/4365/lageplan-des-alten-st-matth%C3%A4us-kirchhofs [Accessed 18 Jan. 2023].
  • Autoren der Wikimedia-Projekte (2014). Günther Angern deutscher Offizier, zuletzt Generalleutnant im Zweiten Weltkrieg. [online] Wikipedia.org. Available at: de.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCnther_Angern [Accessed 18 Jan. 2023].
  • Die Presse 1915, Jg. 33, Nr. 150 Zweites Blatt, Drittes Blatt. (2023). Kpbc.umk.pl. [online] kpbc.umk.pl/dlibra/publication/166408/edition/169031/content? [Accessed 18 Jan. 2023
  • Jan Daniluk – Fabryka Karabinów w latach Wielkiej Wojny. [online] Jandaniluk.pl. Available at: jandaniluk.pl/pl/aktualnosci/94-fabryka-karabinow-w-latach-wielkiej-wojny [Accessed 19 Jan. 2023].

Dodaj opinię lub komentarz.