“Chodowiecki” to innowacyjny, łączący w sobie animację i dokument krótkometrażowy film w reżyserii Jakuba Pączka poświęcony artyście Danielowi Chodowieckiemu.
Daniel Chodowiecki urodził się w Gdańsku w 1726 roku. Pięciominutowy film animowany Jakuba Pączka z poczuciem humoru opowiada o jego drodze od dzieciństwa w Gdańsku aż do zdobycia statusu jednego z najbardziej uznanych twórców swojej epoki. Nie jest to pierwszy raz, gdy Chodowiecki inspiruje filmowców. Jego rysunki z niegdyś urzekły legendarnego Stanleya Kubricka (“2001: Odyseja Kosmiczna”, “Mechaniczna pomarańcza”, “Lśnienie”), gdy ten pracował nad filmem “Barry Lyndon” (1975). Scenograf tego filmu, Ken Adam, tak wspomniał wpływ gdańszczanina na niego, Kubricka i wizualną stronę widowiska: “Chodowiecki, był artystą, który zaintrygował nas oboje (…) był mistrzem rysunku i akwareli, o cudownie prostym stylu i niezwykłym darze kompozycji.” Ken Adam otrzymał za pracę nad tym filmem swojego pierwszego Oscara. Do fascynacji pracami gdańszczanina przyznawali się także m.in. Johann Wolfgang Goethe i Gunter Grass.
Pomysł Jakuba Pączka polegał na użyciu i “ożywieniu” oryginalnych grafik Chodowieckiego poprzez ich animację, jako swego rodzaju “found footage” w procesie opowiadania jego biografii. Jak mówi: “Pomysł >>poruszenia<< grafik Daniela Chodowieckiego w formie filmu animowanego dojrzewał w mojej głowie od jakiegoś czasu. Dla większości Polaków ta postać jest zupełnie obca, tak jak informacja, że inspirował się nim, przy swoim oscarowym filmie, Stanley Kubrick. Chciałem spróbować ten stan zmienić. Miałem przy tym szczęście uzyskać dostęp do znajdującej się w Krakowie prywatnej kolekcji jego rycin i rysunków, prawdopodobnie jednej z największych w Polsce, liczącej prawie półtora tysiąca odbitek”.
Głosu artyście udzielił, wielokrotnie nagradzany, polski aktor Mirosław Haniszewski (m.in. główna rola w filmie “Jestem mordercą” w reżyserii Macieja Pieprzycy oraz tytułowa rola w spektaklu Teatru TV “Reytan. Po drugiej stronie drzwi” w reżyserii Jakuba Pączka). Muzykę do filmu stworzył z kolei Piotr Maciejewski (zespół “Muchy”, “Drivealone”).
Wszystkie sceny w filmie powstały w wyniku animacji grafik Daniela Chodowieckiego i prac innych artystów opartych na jego rysunkach lub jego przedstawiających. Oryginalne grafiki, wybrane przez reżysera, a pochodzące z prywatnej krakowskiej kolekcji, zostały w tym celu zdigitalizowane w dużej rozdzielczości, poddane obróbce i animacji.
Film daje nie tylko możliwość zobaczenia prac Daniela Chodowieckiego w ruchu, ale też w niesamowitym detalu, który trudno normalnie dostrzec gołym okiem. Są to prace bardzo rzadkie w rodzimych zbiorach. Z myślą o niesłyszących powstała także wersja z odpowiednimi napisami oraz wersja z angielskimi napisami.
Jakub Pączek z kilkudziesięciu prac artysty stworzył narrację wizualną filmu, a z materiałów źródłowych, listów i swoistej autobiografii, którą Chodowiecki napisał w 1780 roku, skompilował opowieść artysty w formie narracji. W tle filmu Chodowiecki sam opowiada o sobie, z właściwą sobie skromnością, jak i poczuciem humoru.
Jak mówi reżyser: “Ciepły i ironiczny głos Mirosława Haniszewskiego zawsze kojarzył mi się z Chodowieckim. Same ryciny ożywił je animator Krzysztof Cięgowski. Nieoceniona była też pomoc pani Kaliny Zabuskiej, najwybitniejszej polskiej znawczyni artysty, która zgodziła się być konsultantką naukową naszego projektu. Chciałbym, by ten krótki film był początkiem serii tego typu filmów poświęconych polskim artystom, nad którą już pracujemy z producentami projektu, a być może także pełnometrażowego animowanego projektu poświęconego Chodowieckiemu”.
Daniel Chodowiecki
Dorobek artystyczny Daniela Chodowieckiego jest imponujący – pozostawił po sobie ponad dwa tysiące rycin, ponad setkę obrazów i miniatur oraz tysiące rysunków. Urodził się 16 października 1726 w Gdańsku jako syn kupca, pochodzącego ze starej polskiej rodziny szlacheckiej z Wielkopolski, Gotfryda Chodowieckiego i Marii Henrietty Ayrer, córki pozłotnika i hugenotki.
Mówił biegle po francusku i niemiecku, a wiele wskazuje, że znał także polski. Większość swojego życia spędził w Berlinie, tam najpierw uczył się zawodu kupca, a po zmianie profesji, kształcił się w pracowniach Pesne’a i Rodego, tam został członkiem, a w końcu dyrektorem tamtejszej Akademii Sztuk.
Początkowo Chodowiecki zajmował się malowaniem miniatur na kości słoniowej i niewielkich obrazów na płótnie, w tej materii zasłynął obrazem “Pożegnanie Jeana Calasa z Rodziną”, potem wielokrotnie powielanym zarówno w wariantach, jak i jako autorska akwaforta pt. ”Wielki Calas”. Ta grafika przyniosła mu sławę i rozpoznawalność.
W 1773 roku, po ponad 30. latach nieobecności, odbył podróż z Berlina do rodzinnego Gdańska, z której pozostawił, pisany po francusku, dziennik i ponad setkę rysunków. Jest to jeden z najcenniejszych dokumentów stanu umysłów w Rzeczpospolitej Obojga Narodów na moment po jej pierwszym rozbiorze. Zilustrował także m.in. pierwsze wydania Goethego, Lessinga, “Starca odmłodzonego” Ignacego Krasickiego, “Dzieło Elementarne” Basedowa i dzieła Lavatera. Zmarł 7 lutego 1801 roku w Berlinie.
Wielokrotnie deklarował swoją polskość. Po ostatnim rozbiorze Polski nazwał się “potomkiem wielkiego narodu, który wkrótce przestanie istnieć”. Tuż po rozbiorze, w latach 1796 i 1797, ukazały się dwa kalendarze ilustrowane przez Chodowieckiego i jego współpracowników, zawierające historię Polski i ilustracje najważniejszych według artysty momentów w jej historii. Jedna z nich przedstawia “Ucieczkę Stanisława Leszczyńskiego z oblężonego Gdańska”, które to oblężenie Chodowiecki pamiętał z dzieciństwa. Te wydawnictwa są przez wielu uważane za najsilniejszą deklarację przywiązania do jego rodzimego kraju, który właśnie zniknął z map Europy.
Cieszył się ogromnym uznaniem współczesnych. Georg Christoph Lichtenberg mówił o nim: “Malarz duszy w pełnym tego słowa znaczeniu”, a Johann Caspar Lavater twierdził, że to “najlepszy, najbardziej uduchowiony spośród znanych mi rysowników”. Johann Wolfgang Goethe również nie szczędził mu wyrazów uznania: “najwyższej subtelności winiety Chodowieckiego dają mi wiele radości i należą do moich ulubionych rycin”. Jego dzieła także inspirowały m.in. noblistę Guntera Grassa, który ufundował nagrodę im. Chodowieckiego przyznawaną wyłącznie polskim grafikom, jak i legendarnego reżysera Stanleya Kubricka. W 2018 roku ukazała się także popularno-naukowa książka Kaliny Zabuskiej pt. “Daniela Chodowieckiego przypadki…”, która opowiada o perypetiach życia artysty.
Jakub Pączek
Urodzony w 1984 roku. Absolwent reżyserii filmowej na Wydziale Radia i Telewizji UŚ w Katowicach oraz Historii Kościoła na PAT w Krakowie, studiował również Historię Sztuki. Zrealizował szereg nagradzanych filmów krótkometrażowych (m.in. “Pralka”, “128. Szczur”), spektakli telewizyjnych (“Falowiec”, “Reytan. Po drugiej stronie drzwi”), filmów fabularnych (“Reakcja łańcuchowa”) oraz dokumentalnych (m.in. “Rolls of Identity”). Jego anglojęzyczny ultrakrótki film dokumentalny pt. „Rolls of Identity” byłpokazywany i nagradzany m.in. w USA i Kanadzie. Podobnie jak “Chodowiecki” łączył on w sobie dokument i animację.
Za swój 30.-minutowy debiut “128. Szczur” otrzymał m.in. nagrodę za najlepszą reżyserię na 53. Krakowskim Festiwalu Filmowym oraz szereg nagród w Polsce i na świecie. W 2017 roku na FPFF w Gdyni był nominowany do Złotych Lwów za swój pełnometrażowy film pt. „Reakcja łańcuchowa”.
W 2018 roku wyreżyserował dwa spektakle telewizyjne. Za pierwsze – „Reytan. Druga strona drzwi”, którego był także współautorem, otrzymał na festiwalu Dwa Teatry 2019 w Sopocie nagrodę za najlepszy debiut. Za spektakl „Falowiec” zrealizowany według sztuki Moniki Milewskiej w ramach projektu Teatroteka otrzymał nagrodę m.in. Platinum Remi na festiwalu WORLDFEST w Houston, w USA oraz nagrodę krytyków i dziennikarzy na Teatroteka Fest 2019.
Film dostępny jest także na stronie www.chodowiecki.com
- ”Chodowiecki”, film krótkometrażowy według scenariusza i w reżyserii Jakuba Pączka, czas trwania 5:30, produkcja Color Pro, Polska 2020
- W ramach projektu powstał także film animowany dla dzieci w reżyserii Agaty Sterczewskiej, oparty na obrazach Tadeusza Makowskiego i przybliżający jego twórczość, który będzie dostępny na stronie www.TadeuszMakowski.com.
- Film dofinansowano ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu “Kultura w sieci”. Producentem filmu jest firma Color Pro.
Gdańsk Strefa Prestiżu
materiały prasowe
