Największa powierzchniowo, niegdyś peryferyjna dzielnica Gdańska, tworząca nisko położoną, prawie depresyjną „nerkę”, zawierającą się zasadniczo między Nową Motławą, Angielską Groblą, dzisiejszą Redutą Żbik i Opływem Motławy.

Długie Ogrody z kościołem św. Barbary i XVI-wiecznym pałacem po prawej stronie (fragment planu Gdańska z 1599 r. znajdującego się w Królewskim Archiwum Wojennym w Sztokholmie)
Najwcześniej zasiedloną częścią Dolnego Miasta był rejon tzw. Długich Ogrodów, położony na wschód od ulicy Stągiewnej. Zgodnie z przekazami źródłowymi, już pod koniec XIV w. mieszkali tu powroźnicy, potrzebujący długich działek (tzw. torów powroźniczych) do kręcenia lin. Około 1430 r. wyrazistą dominantą tego obszaru stał się kościół św. Barbary.

pokolorowana rycina z 1686 przedstawiająca kościół św Barbary. Peter Willer

Podczas otaczania Gdańska holenderskim systemem fortyfikacji (1622–1636) Dolne Miasto znalazło się w bezpiecznym obrębie wałów i bastionów. Około 1650 r. inżynier Jerzy Tellior opracował siatkę zabudowy na południe od dzisiejszej ulicy Ułańskiej, sytuując pośrodku każdej nowej ulicy kanał odwadniający. W tym czasie na północ od Angielskiej Grobli urządzono składy drzewne.

Królewska Fabryka Karabinów przy obecnej ulicy Łąkowej

W pierwszej połowie XVIII w. z rzadka zaczęły powstawać na Dolnym Mieście rezydencje patrycjuszowskie i magnackie. W XIX stuleciu na pustych połaciach gruntu zbudowano duże zakłady przemysłowe (m.in. gazownię, fabrykę amunicji, fabrykę karabinów, rzeźnię miejską), a także kilka kompleksów koszarowych.

Dwór Uphagenów na rogu ulic Kieturakisa (d.Śluza) i Łąkowej.

Na południowym krańcu Dolnego Miasta, przy dzisiejszej ulicy Dobrej, wystawiono w 1872 r. najstarszą gdańską kolonię robotniczą (11 domów), powstałą staraniem Georg Friedrich Abegg, lekarza i społecznika. Pod koniec XIX w. Dolne Miasto zaczęło się przekształcać w dzielnicę zamieszkałą głównie przez robotników i drobnych urzędników.

Przedwojenne lotnicze zdjęcie fragmentu Dolnego Miasta

Andrzej Ługin

3 thoughts on “Dolne Miasto (Niederstadt)

  • PS., domów nie było 18 a 10 (dalej nie czytam, boję się :) ).

    Odpowiedz
  • Domów było aż 22 w całym Dolnym Mieście, Imię oczywiście poprawiłem. Georg Friedrich Abegg był zięciem ofiarodawcy.

    Odpowiedz

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *