Unikatowe zdjęcia Gdańska z lat 1945 -1950

Archiwum Państwowe w Gdańsku wydało trzyczęściowy album, zawierający prawie 170 niepublikowanych zdjęć Gdańska z lat 1945-1950, przedstawiających miasto po zakończeniu wojny oraz jego fenomen odradzającego się życia. Publikacja nosi tytuł „Powojenny Gdańsk w fotografiach Mariana Rysia Dobrzykowskiego”. Autor zdjęć, Marian Ryś Dobrzykowski, przybył do Gdańska z Poznania w marcu 1945 roku. W tym samym roku otworzył Studio Fotograficzne „Ryś” we Wrzeszczu, które prowadził do 1967 roku.

Zakończenie II wojny światowej dla Gdańska – jednego z miast najbardziej poszkodowanych przez działania wojenne – stanowiło początek trudnego procesu odbudowy miasta. W wyniku wojny niemal całkowicie zmieniła się ludność miasta, a w sferze materialnej, szczególnie w centrum, tkanka miejska praktycznie przestała istnieć.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Nakładem Archiwum Państwowego w Gdańsku ukazała się właśnie publikacja pt. „Powojenny Gdańsk w fotografiach Mariana Rysia Dobrzykowskiego”. To blisko 170 zdjęć Gdańska z lat 1945 – 1950, w większości niepublikowanych, ukazujących przejmujący obraz miasta tuż po zakończeniu wojny, ale także fenomen odradzającego się w nim życia.

Widok na Długi Targ, po lewej ratusz, 1949 r. fot. Marian Dobrzykowski

Dzisiejsza siedziba Rady Miasta Gdańska miała bardzo różne funkcje. Pierwotnie był to budynek pruskiej komendy garnizonu. Przed II wojną światową rezydował tutaj wysoki komisarz Ligi Narodów. W latach 1945-1947 urzędowali to członkowie PPR. Zdjęcie wykonane w 1948 r. fot. Marian Dobrzykowski

Wjazd do Gdańska. Widok na ul. Okopową, 1949 r. fot. Marian Dobrzykowski

Widok z wieży ratusza na odbudowę miasta, ulice Długa i Piwna, pośrodku zniszczona fasada Wielkiej Zbrojowni, 1950 r. fot. Maria Dobrzykowski

Widok z ratusza na miasto (Targ Drzewny, dworzec, w prawym górnym rogu odbudowywany budynek Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Gdańsku), 1950 r. fot. Marian Dobrzykowski

Widok na zrujnowane kamienice od ulicy Piwnej, 1949 r. fot. Marian Dobrzykowski

Widok na zniszczone magazyny na Wyspie Spichrzów, Motławę i Zieloną Bramę, 1946 r. fot. Marian Dobrzykowski

Album składa się z trzech części, z czego pierwsza poświęcona jest Głównemu Miastu. Zdjęcia ukazują rozmiar zniszczeń na ulicach takich jak Długa, Piwna, Targ Węglowy, Tkacka, Szeroka i Podwale Grodzkie. Na tle gruzowisk widać grupy ludzi podejmujących pierwsze kroki w procesie odbudowy miasta, korzystając z prostych  narzędzi i maszyn.

Widok na Motławę i Długie Pobrzeże, z lewej budynek Towarzystwa Przyrodniczego z wieżą, gdzie mieściło się obserwatorium astronomiczne, 1945 r. fot. Marian Dobrzykowski

Ulica Tkacka, 1947 r. fot. Marian Dobrzykowski

Ulica Piwna i ruiny, 1945 r. fot. Marian Dobrzykowski

Targ Drzewny – na pierwszym planie odsłonięta linia średniowiecznych murów obronnych, w tle ratusz staromiejski, wieża kościoła św. Katarzyny, ok. 1948 r. fot. Marian Dobrzykowski

Prace porządkowe, Podwale Grodzkie, w oddali gmach Dyrekcji Kolei, 1945 r. fot. Marian Dobrzykowski

Podwale Grodzkie, 1945 r. fot. Marian Dobrzykowski

Odgruzowywanie Starego Miasta, teren dzisiejszych ulic: Podwale Grodzkie, Podbielańska, Korzenna i Rajska, 1946 r. fot. Marian Dobrzykowski

Odgruzowywanie miasta odbywało się w dużej mierze dzięki aktywności mieszkańców. Społeczny komitet odbudowy w każdą niedzielę mobilizował do prac w rejonie Targu Węglowego kilku tysięcy ochotników. fot. Marian Dobrzykowski

Odbudowa ulicy Długiej i Złota Brama, 1949 r. fot. Marian Dobrzykowski

Fragment ulicy Piwnej i kościół Mariacki, 1945 r. fot. Marian Dobrzykowski

Dzisiejsze Podwale Grodzkie (przed wojną Stadtgraben), widok od strony dworca na zniszczone budynki, 1946 r. fot. Marian Dobrzykowski

Budowa hotelu „Monopol” naprzeciw Dworca Głównego, 1947 r. fot. Marian Dobrzykowski

Podwale Grodzkie, 1945 r. fot. Marian Dobrzykowski

„Kawiarnia Pod Orłem”, mniej więcej naprzeciwko dworca Gdańsk Główny 1945 r. fot. Marian Dobrzykowski

W drugiej części albumu przedstawiono ulice Wrzeszcza i Oliwy, które zaczęły powoli ożywać. Ukazane są m.in. aleja Grunwaldzka, zdewastowany park Oliwski oraz ocalała katedra.

Usuwanie gruzów w okolicach alei Grunwaldzkiej we Wrzeszczu, 1947 r. fot. Marian Dobrzykowski

Tramwaje na alei Grunwaldzkiej, 1948 r. fot. Marian Dobrzykowski

Odbudowa alei Grunwaldzkiej, 1947 r. fot. Marian Dobrzykowski

„Kawiarnia Pod Orłem”, mniej więcej naprzeciwko dworca Gdańsk Główny 1945 r. fot. Marian Dobrzykowski

Fontanna z 1909 r. , aleja Grunwaldzka i róg Jaśkowej Doliny, 1948 r. fot. Marian Dobrzykowski

Aleja Grunwaldzka i gruzy, po lewej kamienica, gdzie mieścił się sklep mięsny (nr 131) i kamienica nr 127, 1946 r. fot. Marian Dobrzykowski

Aleja Grunwaldzka, 1945 r. fot. Marian Dobrzykowski

Ostatni rozdział, zatytułowany „Ludzie/Wydarzenia”, ilustruje sceny z życia miasta, takie jak uroczystości państwowe, święta religijne, otwarcie linii tramwajowej czy mecz piłki nożnej.

Pierwsi robotnicy przy odbudowie, aleja Grunwaldzka, 1947 r. fot. Marian Dobrzykowski

Prace porządkowe w parku Oliwskim, 1949 r. fot. Marian Dobrzykowski

Mecz I ligi na stadionie przy ulicy Traugutta: Lechia Gdańsk – Ruch Chorzów zakończony wynikiem 5:3, 27 marca 1949 r. W drużynie Lechii grali: Józef Piekuta (bramkarz) – Alfred Kokot, Piotr Nierychło, Roman Rogocz, Tadeusz Skowroński, Jakub Smug, Czesław Lenc, Aleksander Kupcewicz, Henryk Kokot, Alfred Kamzela, Józef Pokorski (bramkarz), Leszek Goździk (kapitan). fot. Marian Dobrzykowski

Autobus komunikacji miejskiej, 1949 r. fot. Marian Dobrzykowski

Marian Dobrzykowski wcześniej pracował jako fotograf w Poznaniu. W 1945 roku otworzył własne Studio Fotograficzne „Ryś” przy ulicy Grunwaldzkiej 66 we Wrzeszczu i prowadził je aż do 1967 roku. Po przyjeździe do Gdańska zaczął dokumentować odradzające się życie na Wybrzeżu, korzystając z trudno zdobywanych filmów. Wykonywał też dokumentację fotograficzną zniszczeń wojennych na zlecenie Delegatury Rządu do Spraw Wybrzeża i Biura Odbudowy Portów. Jego prace były publikowane w czasopismach o tematyce morskiej, katalogach okrętowych i w „Przekroju”.

Park Oliwski, brama wejściowa, zniszczenia i odbudowa, 1949 r. fot. Marian Dobrzykowski

Park Oliwski, brama wejściowa (od strony parku), zniszczenia i odbudowa, 1949 r.fot. Marian Dobrzykowski

Fasada katedry oliwskiej, 1947 r. fot. Marian Dobrzykowski

W 1974 roku, dzięki staraniom ówczesnego dyrektora Archiwum Państwowego w Gdańsku, Czesława Biernata, znaczna część prac Mariana Rysia Dobrzykowskiego trafiła do zbiorów gdańskiego Archiwum. Kolekcja obejmuje 2635 negatywów przedstawiających Gdańsk, Gdynię, Sopot oraz inne miasta Pomorza Gdańskiego.

• Zobacz też powojenne zdjęcia w Muzeum Pomorza – LINK (zanacz na osi czasu lata)

Publikacja „Powojenny Gdańsk w fotografiach Mariana Rysia Dobrzykowskiego” została przygotowana przez pracowników Archiwum Państwowego w Gdańsku, zaś autorstwo wstępu i wyboru zdjęć przypada Andrzejowi Reglińskiemu, natomiast o samym Marianie Rysiu Dobrzykowskim pisze Joanna Bławat-Obin.

Gdzie kupić książkę „Powojenny Gdańsk w fotografiach Mariana Rysia Dobrzykowskiego”:

Sprzedaż publikacji w cenie 39 zł prowadzi Archiwum Państwowe w Gdańsku.

Zapraszamy do pobrania i obejrzenia publikacji w formacie PDF.

Andrzej Ługin, opracowano na podstawie materiałów Archiwum Państwowego w Gdańsku.