Oliwa – w poszukiwaniu tajemnic przeszłości – cz. 58

1 Comment brygidki, oliwa, Oliwa – w poszukiwaniu tajemnic przeszłości Gdańsk Strefa Prestiżu 26 stycznia 2019

DWÓR II – „QUELLBRUNN”
Więcej szczęścia do właściciela ma dwór II, zwany „Quellbrunn”. Niemiecka nazwa dworu pochodzi od niewielkiego strumienia zasilającego trzy stawy („Quellbrunn” oznacza zdrój lub źródło), znajdujące się niegdyś w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań. Jest to największe z dworskich założeń architektonicznych na Polankach. Dwór zlokalizowany jest przy ulicy Polanki 124. Niestety przy ulicy Polanki wzniesiono bezmyślnie w drugiej połowie XX wieku dwa wątpliwej urody budynki, które skutecznie zasłaniają widok na piękny gmach dworski. Sam budynek po wielu latach użytkowania przez Skarb Państwa został zamieniony w ruinę. Dzięki przekazaniu zespołu budynków archidiecezji gdańskiej, zostały one gruntownie wyremontowane i przekazane siostrom brygidkom na potrzeby Centrum Ekumenicznego.

Pierwsze wzmianki o „Quellbrunn” pochodzą z roku 1631, kiedy to opat Aleksander Grabiński wystawił dokument mocą którego opactwo oddało w dzierżawę tę posiadłość Janowi Wagnerowi. Wybudował on pierwszą rezydencję wraz z otaczającym ją ogrodem. Następnymi lokatorami dworu byli kolejno: Michał Kallenbach, Jan von der Linde (pochowany w kościele św. Jakuba), Jan Bilar, kupiec gdański Ryszard de Roy (od 1658). W roku 1716 Jan Chrystian Schreiber – kanonik warmiński, przekazał za zgodą opata Zaleskiego zabudowania swojemu krewnemu Aleksandrowi Picard.

Pierwsza połowa XVIII wieku była okresem rozkwitu Dworu II. Kolejni posiadacze – Jan Ekeln – Hülsen oraz jego następca Ignacy Mathy wprowadzili zasadnicze zmiany w założeniu architektonicznym „Quellbrunn”. Powstał wtedy murowany budynek i zaplecze gospodarcze. Otoczenie piękniało, powstawały stawy ozdobne, nowe założenie parkowe, taras widokowy, a także oranżeria. Ganek dworu ozdobiły także rzeźby dłuta Jana Henryka Meissnera, przedstawiające w sposób symboliczny cztery pory roku. Przedostatni właściciel Karol Friese rozbudował dwór, nadając mu formy rokokowe.

Dwór II ul. Polanki, pozostałość alei dojazdowej

Dobudował on między innymi pawilon ogrodowy oraz podniósł jednokondygnacyjny budynek o piętro z ryzalitem. W połowie XIX wieku budynek był eksploatowany przez Dyrekcję Królewskiego Towarzystwa Handlu Morskiego. Następnie w 1833 urządzono w dworku przytułek dla ubogich, który istniał do 1945 roku. Zespół dworski został zaanektowany po II wojnie światowej przez Skarb Państwa i niestety podzielił losy wielu tego typu obiektów w całym kraju. Nieudane adaptacje, które wiązały się z przystosowaniem zabudowań dworskich do potrzeb ulokowanej w dworze jednostki wojskowej powodowały powolne niszczenie substancji zabytkowej.

Dopiero w 1993 roku zdewastowany obiekt i posesja zostały przekazane Archidiecezji Gdańskiej przez ówczesnego wojewodę gdańskiego Macieja Płażyńskiego. Dzięki staraniom wielu osób, duchownych i świeckich obecny Dwór II powrócił do swojej dawnej świetności. Przeznaczenie się oczywiście zmieniło, gdyż powstało tu Międzynarodowe Centrum Ekumeniczne prowadzone przez siostry brygidki. Duże zasługi w organizacji centrum miał proboszcz kościoła Św. Brygidy w Gdańsku, prałat Henryk Jankowski (był inicjatorem i dyrektorem centrum). 5 czerwca 1999 roku gościł w Międzynarodowym Centrum Ekumenicznym papież Jan Paweł II, który podczas swojej wizyty poświęcił tutejszą kaplicę.

W klasztorze mieszka obecnie 6 sióstr. Wśród niech są trzy Hinduski, jedna Meksykanka i jedna Polka.*

Zakon Najświętszego Zbawiciela – Zakon Brygidek
Brygidki, czyli siostry z Zakonu Najświętszego Zbawiciela Świętej Brygidy początki swego istnienia zawdzięczają swej założycielce św. Brygidzie. Św. Brygida urodziła się w 1303 r. w Finstad koło Uppsali. Wywodziła się z arystokratycznego rodu Folkungarów, rządzącego Szwecją w latach 1250-1363. Już jako mała dziewczynka doświadczała nadprzyrodzonych wizji. W wieku 15 lat wydano ją za mąż za 18-letniego księcia Ulfa Gudmarssona. Małżeństwo było szczęśliwe i zaowocowało ośmiorgiem dzieci, w tym Katarzyną, późniejszą świętą. W dwa lata po śmierci męża (w 1344 roku) Brygida położyła kamień węgielny pod klasztor nowego zakonu – Najświętszego Zbawiciela w Vadstenie.

Śmierć męża spowodowała zwrot w życiu świętej, która wypełniać zaczęła swoją misję poprzez modlitwę i pokutę. Dzięki głębokiej wierze zaczęła doznawać licznych przeżyć mistycznych i objawień. Szeroko znana była Brygidy hojność dla fundacji kościelnych i charytatywnych, jak również szczególny rodzaj odpowiedzialności, jaki zaczęła odczuwać w imieniu całego Kościoła. Dokonywała wielkich wysiłków dla zażegnania kościelnej schizmy – wzywała kolejnych papieży, aby powrócili z Awinionu do Rzymu. Święta Brygida stała się prekursorką nabożeństwa do Najświętszego Serca Jezusa. W latach 1372 – 1373 w towarzystwie córki Katarzyny odbyła pielgrzymkę do Ziemi Świętej. Ostatnie 24 lata spędziła w Rzymie, gdzie zmarła 23 lipca 1373 r., Mówi się, iż dzień śmierci został przez świętą przepowiedziany. Jej ciało poprzez Korsykę, Styrię, Morawy i Gdańsk sprowadzono do Szwecji, gdzie złożono w założonym przez Brygidę klasztorze w Vadsten. Pozostawiła po sobie księgę „Objawień”, która ze względu na przepowiednie dotyczące Kościoła i losów państw cieszyła się wielkim zainteresowaniem w Europie. Brygida została kanonizowana w 1391 r. W październiku 1999 r. papież Jan Paweł II ogłosił św. Brygidę współpatronką Europy (razem ze św. Katarzyną ze Sieny i św. Teresą Benedyktą od Krzyża). Św. Brygida jest także patronką Szwecji, pielgrzymów oraz dobrej śmierci.

Zakon miał początkowo charakter kontemplacyjny – brygidki były zobowiązane do ścisłego ubóstwa, praktykowania pokory i prostoty. W 1394 roku siostry przybyły do Gdańska, gdzie pierwszy klasztor brygidek ufundował król Władysław II Jagiełło. Na ziemie polskie dotarła również męska gałąź zakonu. Zakon osiedlił się w Gdańsku i Lublinie w 1440 roku. Męskie klasztory zostały skasowane w 1596 roku, a liczne domy sióstr przestały istnieć w okresie zaborów (ostatni został zamknięty w 1920 r. w Grodnie). W początkach obecnego stulecia zakon brygidek przeszedł gruntowną reformę. Obecnie charyzmatem zakonu jest działalność na rzecz zjednoczenia chrześcijan. Do Polski brygidki powróciły w 1991 r. Poza kościołem Św. Brygidy w Gdańsku, gdzie niegdyś spoczywały przez kilka dni zwłoki świętej, zakonnice mają swój dom również w Częstochowie.