HISTORIA

FUNDACJA OPACTWA

Według legendy to książę Subisław, ojciec Sambora I, założył klasztor, natchniony w trakcie tragicznego zdarzenia, jakie miało miejsce podczas jednego z polowań. Wedle podania Subisław został zraniony przez odyńca, a rannego księcia znalazł mnich. Zajął się on umierającym Subisławem troskliwie i przywrócił do zdrowia. Pewnej nocy, kiedy to książę wciąż walczył o życie, przyśnił mu się dziwny sen. Objawił mu się anioł z gałązką oliwną w dłoni, który w ten sposób przywoływał Subisława do przyjęcia chrztu. Książę chrzest przyjął, a w miejscu, gdzie upadł zraniony, nakazał z wdzięczności wznieść klasztor i nazwał go Oliwa – od oliwnej gałązki, z którą ukazał mu się anioł we śnie.

widok na Oliwę

Fakty nie do końca zgodne są z legendą. W Archikatedrze oliwskiej można odnaleźć kilka wskazówek co do czasu i okoliczności powstania Oliwy. Czytając inskrypcje nad głównym wejściem do katedry, jak również w prezbiterium, dwukrotnie pojawia się imię księcia Subisława – według klasztornej tradycji – założyciela Oliwy.

Napis na zwieńczeniu portalu głównego mówi:

AD M.D.G
ECCLESIA MRII B.M.V. DE OLIVA
S. ac E.O.C.A SVBISLAO DVCE
POMMERANIAE Ao D.M.C.LXX FVNDATA
ET S.S. TRINITATI B.V. DEIPARAE AC
MELLIFLVO DOCTORI S. BERNARDO
DEDICATA, a RMO D. DAVIDE KONARSKI
A.O. RESTAVRATA PER RMVM D. MICHA
ANTONIVM HACKI A. O. ANNO D.
MDCLXXXVIII PORTA DECORATA ET
ANNO D. MDCCLXXI PER
VENERABILEM CONVENTVM IN OLIVA
IN FACIE EXORNATA

“Na większą chwałę Boga został założony kościół klasztorny Najświętszej Maryi Panny w Oliwie i zakonu cystersów przez księcia pomorskiego Subisława w roku pańskim 1170 i poświęcony Przenajświętszej Trójcy, Najświętszej Maryi Pannie Bożej Rodzicielce, jak również miodoustemu doktorowi Bernardowi; odbudowany przez najdostojniejszego opata Dawida Konarskiego, udekorowany portalem przez najdostojniejszego opata Michała Antoniego Hackiego w roku pańskim 1668, w roku pańskim 1771 przez czcigodny konwent nową fasadą upiększony.”

Data roku pańskiego 1170 oraz postać Subisława pojawiają się, jak wspomniałem, również w prezbiterium, w inskrypcjach i na obrazach tablicy fundatorów klasztoru. Największy z obrazów pokazuje księcia pomorskiego Subisława klęczącego przed Matką Bożą i ofiarującego jej kościół oraz klasztor. Tablica zawisła na murze kościoła w 1613 roku i jest dziełem Hermana Hahna. Zakrywa pierwowzór w formie szesnastowiecznego fresku ściennego, który również obrazuje oddanie w ręce Matki Przenajświętszej Oliwy. Ten sam artysta, na innym obrazie tablicy fundatorów, przedstawia również chrzest Subisława w 1170 roku udzielany przez opata Bernarda Dittharda. Inskrypcje nad malowidłami potwierdzają informację znajdującą się nad portalem głównym.

Nie należy jednak sądzić, iż rok 1170 jest datą ścisłą. Wynika ona bardziej z tradycji przekazywanej ustnie przez wieki, niż z zachowanych dokumentów. Przypuszcza się, że Subisław rozpoczął starania o sprowadzenie silnego zakonu na tereny Pomorza Gdańskiego. Być może rok 1170 związany jest z wizytacją cystersów na terenach, które mieliby przejąć w swoje władanie. Wiadomo, że erekcja zakonu była procesem długotrwałym, nie dającym się ująć w konkretne daty.

Oliwa

Piętnastowieczne „Kroniki Oliwskie” utrwalają w tradycji klasztornej datę roku pańskiego 1170. Trzynastowieczna zaś kopia oryginalnego jakoby „Przywileju Sambora” potwierdzający darowiznę cystersom mówi o dacie 1178 roku. Obecnie nie sposób dojść prawdy, dlatego też przyjmuje się, że najbardziej wiarygodny jest dokument z 1277 roku sygnowany przez księcia Mściwoja II, który podaje właściwą datę założenia klasztoru oliwskiego. Mówi on sprowadzeniu przez księcia Sambora I (syna Subisława) zakonu cystersów do Oliwy i erygowaniu przezeń klasztoru 2 lipca 1186 roku. Umownie ta data jest obecnie traktowana jako początek istnienia Oliwy, pomimo tego, iż wcześniej obszar był zamieszkały – badania archeologiczne mówią o osadnictwie na tym terenie już we wczesnej epoce żelaza.

cdn…

Wojciech Stybor

Copyright © 2005 Wojciech Stybor. All rights reserved.

Dodaj opinię lub komentarz.