Podobno fontanny istniały już 3 tysiące lat p.n.e. w Mezopotamii. Dziś place i ryneczki wielu nawet małych miast zdobią fontanny, często zaprojektowane przez znanych artystów. Od późnego renesansu, potem w okresie manieryzmu i baroku, fontanny tworzono w wielu europejskich miastach. Budowano je w pałacowych ogrodach, parkach, na miejskich placach. Wystarczy przypomnieć fontanny Rzymu, Wersalu…
W bogatych metropoliach (np. w krajach arabskich) tworzy się dzisiaj wodotryski multimedialne, zachwycające grą świateł, doznaniami dźwiękowymi. Pierwszy raz taką muzyczną fontannę zobaczyłam (i posłuchałam) na początku lat dziewięćdziesiątych w parku o nazwie Planten un Blomen („planować i kwitnąć”) w Hamburgu. Jeszcze parę lat temu za najwyższą fontannę na świecie (jeden z jej strumieni tryskał na wysokość 27 metrów) uchodziła Buckingham Memorial ( ufundowana w 1926 roku przez Kate Buckingham), zlokalizowana w Grant Park w Chicago. Dziś pewnie prześcignęły ją budowle azjatyckie…
A w Gdańsku obowiązkowym obiektem, który muszą sfotografować wszyscy turyści, jest bez wątpienia fontanna Neptuna. Podobno decyzję o jej wybudowaniu podjęto już w 1611 roku. Nie udało się jednak gdańskim rajcom powierzyć tej pracy słynnemu rzeźbiarzowi Adrianowi de Vries (1556 -1626) mistrzowi w modelowaniu i odlewaniu posągów z brązu, znanemu w takich krajach jak Włochy, Czechy, Niemcy. Zadowolono się więc współpracą z Abrahamem van den Block (1572 – 1628) prowadzącym w Gdańsku pracownię kamieniarską. Gdańsk zawdzięcza mu wiele… W 2022 roku uczyniono go patronem jednego z tramwajów.
Van den Block w 1613 roku wykonał projekt i kamieniarkę, a posąg Neptuna wymodelowany przez Petera Hausena odlano w dwa lata później w ludwisarni Gerdta Benninga. Gedanopedia sugeruje, że projekt fontanny wykonał Hans Vredemann de Vries (1525 – 1609).
Fontannę ustawiono dopiero w 1633 roku, a uruchomiono w 1634 dla uczczenia zwycięstwa Władysława IV nad wojskami rosyjskimi pod Smoleńskiem. Polskie orły znalazły się na fontannie w osiemnastym wieku (w 1761 roku), a w 1935 lub 1936 usunęły je władze Wolnego Miasta (choć istnieje wersja, że zostały uszkodzone w czasie renowacji i dlatego zdemontowane). Te, które oglądamy obecnie, to powojenna rekonstrukcja.
Postacie mitologiczne, zwłaszcza bóstwa związane z żywiołem wodnym, często zdobiły miejskie i pałacowe fontanny. Oto w Bambergu (Górna Frankonia) prawdopodobnie w roku 1697 lub 1698 powstała fontanna Neptuna, która, jak piszą internauci, nazywana jest przez mieszkańców bezceremonialnie „Człowiekiem z widelcem” ( Gabelmann). Jej twórcą jest Johann Kaspar Metzner, autor także rzeźb sakralnych m.in. figury Matki Boskiej.
