Jak wyglądała gdańska kamieniczka? Okazuje się, że to, co stoi na Prawym Mieście, nie do końca odpowiada autentycznemu wyglądowi. Chodzi o układ. Na zdjęciu jeden z dwóch zachowanych układów – Ogarna 26, wejście od ulicy Za Murami. Podaję opracowanie za prof. Januszajtisem.
W 1635 r. Charles Ogier (ożje się czyta) pisał, że wchodzi się do gdańskiego domu przez przedproża, z których gdańszczanie przyglądają się przechodniom. Wchodzi się do głębokiej sieni, z której przechodzi się do izby oświetlonej od podwórza.
Gdybyśmy wyszli na to podwórze, to okazałoby się, że jest tam łącznik – tylko z jednej strony – taki węższy budynek, w którym jest kuchnia, spiżarnia, różne komórki, mniejsze pomieszczenia. A na samym końcu jest jeszcze jeden budynek, stajnia i brama wjazdowa. Z drugiej strony jest mur oddzielający od identycznej sąsiedniej kamienicy. Tak więc gdańskie podwórka były gęsto zabudowane. Teraz tego nie ma. Jest kamienica, ale dalszej części nie ma. Mur z jednej strony zapewniał dopływ światła.
Czyli był dom frontowy, oficyna, skrzydło boczne (łącznik) i mur oddzielający od sąsiada. Takich domów było tysiące. Obecnie są dwa.
Jednym zrekonstruowanym układem jest Dom Uphagena. Drugim zapomnianym i zaniedbanym jest kamienica przy Ogarnej 26. Układ został zachowany mimo przebudowy w 1902 i mimo wojny, choć prawdopodobnie tak całkiem bez szwanku z wojny nie wyszedł.
Dodatkowym sposobem na doświetlenie domu było wcięcie skrzydła bocznego przy budynku frontowym lub przy oficynie. Jest to historyczny, autentyczny układ gdańskiego domu.
Zawsze się zastanawiam czy zabudowa parcel przy Mariackiej 21, Chlebnickiej 26 i 25, również nie jest pozostałością tradycyjnej gdańskiej zabudowy. Widać to wyraźnie nawet w google maps, ale nie słyszałem nigdy żeby ktoś wymieniał te trzy zespoły jako zachowany, historyczny układ.
Ekstra metalowe schody sa w klatce schodowej nr 26.
takie doświetlające wcięcia są też na ulicy Górka ale tam jest chyba drugi budynek, za duży, by nazwać go oficyną?