Tristar – drogowy koszmar, czy szansa na szybszą podróż?

Mija osiem lat od uruchomienia systemu Tristar. Dla jednych to drogowy koszmar, dla drugich szansa na szybszą podróż. Gdańsk Strefa Prestiżu postanowiła prześwietlić największy system sterowania ruchem w północnej Polsce.

Projekt Tristar, czyli Zintegrowany System Zarządzania Ruchem w Gdyni, Gdańsku i Sopocie, został stworzony w celu zrewolucjonizowania sposobu poruszania się po trójmiejskiej sieci ulic. Prace budowlane zostały rozpoczęły się w roku 2012 i miały zakończyć się do końca roku 2014. Ostatecznie uruchomiono go w 2015 roku. Koszt montażu systemu Tristar to ponad 160 milionów złotych. Ponad 136 milionów to środki z Unii Europejskiej.

System swoim obszarem obejmuje najbardziej obciążone ruchem ciągi ulic w Trójmieście.

Według urzędników pracujących przy tym projekcie sygnalizacje świetlne mają w sposób inteligentny dostosowywać się do zmiennych warunków ruchu, dzięki czemu istniejąca infrastruktura drogowa jest wykorzystywana w sposób najbardziej efektywny. System ten ma zapewniać podróżnym dostęp do pełnych informacji w zakresie warunków ruchu poprzez:

• tablice i znaki o zmiennej treści ostrzegające o warunkach pogodowych, utrudnieniach w ruchu oraz dopuszczalnych prędkościach,
• znaki informacji parkingowej wyświetlające ilość dostępnych miejsc na kluczowych dla miasta parkingach,
• tablice informacji przystankowej podające na elektronicznych wyświetlaczach godzinę rzeczywistego czasu odjazdu pojazdów komunikacji zbiorowej.

Informacje te są także przekazywane do użytkowników za pośrednictwem portalu internetowego. Przez osiem lat mogliśmy korzystać z infokiosków zainstalowanych w miejscach o dużym znaczeniu dla ruchu pieszych. Latem 2023 r. infokioski zniknęły. Okazały się bezużyteczne.

Tristar dba o bezpieczeństwo mieszkańców i podróżnych dzięki nadzorowi wizyjnemu nad ruchem, automatycznemu wykrywaniu zdarzeń drogowych i wykroczeń. Sercem systemu jest utworzone w siedzibie Zarządu Dróg i Zieleni w Gdyni przy ul. 10 Lutego 24, Centrum Zarządzania i Sterowania Ruchem gdzie inżynierowie ruchu nieustannie dbają o prawidłową pracę i funkcjonowanie układu drogowego w Gdyni.

Podobne centrum z tym że dla gdańskiej części systemu działa przy ul. Wyspiańskiego w Gdańsku Wrzeszczu.

Prześwietlamy największy system sterowania ruchem w północnej Polsce. Dalsza częśc artykułu pod filmem.

Pytamy o koszty… W Gdyni i Gdańsku inaczej przedstawione
Wybudowanie systemu Tristar to jedno, a drugie to jego utrzymanie. Koszty utrzymania systemu Tristar w 2022 roku w Gdyni wyniosły ok. 2,43 mln złotych. W koszt ten wliczone zostało bieżące utrzymanie, konserwacja oraz usuwanie awarii i usterek urządzeń systemu Tristar (w tym mi.in. Tablic Informacji Pasażerskiej zlokalizowanych na przystankach autobusowych, które również stanowią element systemu) oraz wsparcie informatyczne w zakresie oprogramowania stosowanego w systemie.

W 2022 roku przeprowadzona została również modernizacja serwerowni systemu Tristar i koszt ten również został uwzględniony w przedstawionej kwocie.

W przypadku 2023 roku, prognozowany koszt utrzymania systemu kształtuje się na poziomie ok. 1,78 mln złotych, przy czym kwota ta może się zmienić, w zależności od liczby i skali potencjalnych awarii, które mogą wystąpić.

Należy zaznaczyć, że wskazane koszty związane są ściśle z infrastrukturą i oprogramowaniem dedykowanym systemowi Tristar. W związku z tym nie są tu uwzględnione koszty bieżącego utrzymania, konserwacji oraz usuwania awarii i usterek sygnalizacji świetlnej na terenie Gdyni. Zadanie to byłoby realizowane niezależnie od posiadania systemu, ponieważ działania związane z zapewnieniem działania urządzeń sygnalizacji świetlnej wynikają wprost z przepisów oraz konieczności zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego. Nie otrzymaliśmy informacji o kosztach pracowniczych.

Tymczasem aktualnie, z systemem Tristar związanych jest 9 osób, przy czym 2 z tych osób są to specjaliści związani z bieżącą obsługą informatyczną systemu. Natomiast pozostałe osoby to specjaliści z dziedziny szeroko pojętej inżynierii ruchu. Dla wszystkich z wymienionych osób, czynności związane z obsługą systemu Tristar to jedynie część z zakresu obowiązków. Wspomniani pracownicy wykonują również szereg innych obowiązków związanych z zadaniami realizowanym przez Zarząd Dróg i Zieleni w Gdyni, a także związanych z bieżącym funkcjonowaniem jednostki.

W Gdańsku koszty prezentują się zgoła inaczej
W budżecie Gdańskiego Zarządu Dróg i Zieleni środki finansowe na funkcjonowanie systemu Tristar mieszczą się w sumarycznych kosztach związanych z utrzymaniem takich urządzeń jak: wszystkie sygnalizacje świetlne w tym te w systemie Tristar, bezpieczeństwa ruchu drogowego, energii elektrycznej dla tych urządzeń (tj. dystrybucji i zakupu) i kanałów technologicznych oraz utrzymanie infrastruktury informatycznej, serwerowni wraz z wymianą niektórych elementów, oprogramowaniem IT, usługami modernizacji informatycznej systemu, modernizacją oprogramowania do pracy operatorskiej itp.

Dla wszystkich tych zadań wynoszą one odpowiednio w latach:

• 2022 łącznie 11 831 596,93 zł,
• 2023 są planowane łącznie w kwocie 13 582 818,14 zł.

Niezmiernie istotne jest, aby w przypadku chęci rzetelnej oceny działania Systemu Tristar mieć na uwadze wszystkich uczestników ruchu, nie tylko własną osobę czy jedynie swój pojazd. System optymalizuje skrzyżowanie jako całość na podstawie zadanych parametrów, biorąc pod uwagę każdy wlot skrzyżowania, każdy zliczony w ramach detekcji samochód, autobus, tramwaj, grupy pieszo-rowerowe itp.

Sterowanie ulega modyfikacjom w czasie rzeczywistym, dlatego też pojedynczy przejazd zdaniem urzędników miejskich nie powinien stanowić oceny całości działania Systemu. Prosty przykład: Jeśli na skrzyżowaniu Adamowicza – Kartuska zredukowano realnie liczbę zatrzymań tramwajów z 269 do 18 (przy próbce 600 pojazdów tygodniowo), to globalnie uzyskano ogromną poprawę w funkcjonowaniu komunikacji. Indywidualnie natomiast analizując jeden przejazd może się okazać, że trafimy na postój, który sprawi, że System zostanie oceniony negatywnie. Istotne jest, że Tristar oprócz dziesiątek kilometrów światłowodów, setek masztów i sygnalizatorów, różnego rodzaju urządzeń, to przede wszystkim narzędzie, które w przypadku odpowiedniego zaprogramowania jest w stanie dać realne efekty w postaci poprawy warunków funkcjonowania w sieci drogowej, jako całości.

Ile osób czuwa nad systemem w Gdańsku?
W ramach Działu Sterowania Ruchem GZDiZ, który od 2022 roku pracuje m.in. z Systemem Tristar zaangażowanych do jego obsługi pod kątem informatycznym oraz inżynierii ruchu na chwilę obecną jest 5 osób. Należy jednak zaznaczyć, że chociażby pod kątem informatycznym zespół ten działa zarówno na sygnalizacjach wpiętych do systemu Tristar, jak również pozostałych, połączonych ze sobą w ramach sieci światłowodowej. W ostatnich prawie dwóch latach wykonano szereg korekt programów sygnalizacji polegających na poprawie warunków poruszania się właściwie wszystkich grup podróżnych.

Na Tristar składa się nie tylko sygnalizacja, ale także wiele urządzeń w postaci tablic zmiennej treści, stacji pogodowych, tablic przystankowych itp. informujących każdego dnia o panujących warunkach na drodze. Prezentowane komunikaty informują o utrudnieniach w ruchu, zamknięciu konkretnych ulic czy warunkach pogodowych.
Warto także dodać, że System Tristar jest również źródłem danych m.in. dla studentów, którzy niejednokrotnie zwracali się z prośbą o udostępnienie pomiarów ruchu na potrzeby prac dyplomowych. Gromadzone dane są także przydatne dla służb takich jak Policja czy Sądy. W ostatnich latach, jako GZDiZ gościł gości, chociażby z Azerbejdżanu, z którymi wymieniano doświadczenia i przyjęte polityki z zakresu zarządzania ruchem.

Wciąż nie nie wpięto do systemu tunelu pod Martwą Wisła
Rozczarowuje fakt, że pomimo upływu wielu lat od uruchomienia, z systemem Tristar wciąż nie współpracuje system znajdujący się w tunelu pod Martwą Wisłą. Podwodna przeprawa to stanowi jeden z najważniejszych elementów infrastruktury drogowej w mieście.

Jak tłumaczą urzędnicy GZDiZ, istnieje możliwość przekazywania danych z tunelu do systemu Tristar dotyczących np. przyjętego scenariusza sterowania w każdej z nitek tunelu. Skrzyżowaniem na styku dwóch systemów jest rondo im. Tadeusza Mazowieckiego, gdzie w razie wykrycia zatoru w tunelu automatycznie modyfikowany jest program sygnalizacji tak, aby promować wylot pojazdów opuszczających właśnie tunel.

Sterowanie ruchem w tunelu odbywa się natomiast poza Tristarem. W centrum zarządzania ruchem Tristar dodatkowo znajduje się stanowisko awaryjnego zarządzania tunelem, które mogłoby funkcjonować w przypadku braku możliwości działania centrum właściwego dla tunelu.
Urzędnicy wyjaśniają też kwestie braku zliczania wolnych miejsc postojowych na Targu Węglowym. Okazuje się bowiem, że w związku z przebudową Teatru Wybrzeże zmianie ma ulec system zliczania wolnych lub zajętych miejsc parkingowych.

Przeczytaj:

• Dulkiewicz i Grzelak próbują „sprzątać” w DRMG. Ten bałagan będzie trudno usunąć.
• Gdzie biznes łączy się z polityką – wpłaty na kampanię wyborczą 2023

Połączenie z systemami GDDKiA
System Tristar oraz system zarządzania ruchem GDDKiA są systemami niezależnymi, które jednak w określonych sytuacjach mogą w pewnym stopniu współpracować. Dzisiaj bez połączenia tych dwóch systemów trwa wróżenie z fusów, czy faktycznie szybciej będziemy podróżować z Gdańska do Gdyni obwodnicą, czy główną arterią przez miasto.
Niezależnie od przewidywanej współpracy na poziomie operatorskim nie wykluczamy jej zaciśnięcia, o ile zarządca tworzonego obecnie systemu GDDKiA uzna powyższe za zasadne.

I. ZMIANY WGDYNI

W ciągu ostatnich dwóch lat system Tristar w Gdyni został rozszerzony o następujące skrzyżowania:

• Ciąg ul. Unruga (3 skrzyżowania: Unruga – Kwiatkowskiego, Unruga – Cechowa, Unruga – Kuśniersa)
• Ciąg ul. Kwiatkowskiego (3 skrzyżowani: Kwiatkowskiego – Podgórska, przejście dla pieszych na wysokości adresu Kwiatkowskiego 102, Kwiatkowskiego – Dąbka),
• Skrzyżowanie ul. Nowowiczlińskiej z Obwodnicą Trójmiasta
• Skrzyżowanie ul. Nowej Rdestowej z Trasą Kaszubską
• Skrzyżowanie ul. Chwarznieńskiej z ul. Krauzego,

Poza tym, dziewięć skrzyżowań zostało przygotowanych pod możliwość ich szybkiego włączenia do systemu. Sposób sterowania na tych skrzyżowaniach jest dostosowany do technologii stosowanej w systemie Tristar, zapewniono również możliwość bieżącego podglądu ich pracy (ale nie są one w pełni podłączone do systemu z racji braku łączności światłowodowej).
W ciągu ostatnich dwóch lat do systemu Tristar dołączono także parking na Węźle Integracyjnym Gdynia Chylonia wraz z czterema znakami dynamicznej informacji parkingowej informującymi o liczbie wolnych miejsc na tym parkingu.

Będzie rozbudowa systemu o kolejne ulice
W najbliższym czasie w ramach prowadzonych przez miasto inwestycji, zostaną dołączone niektóre skrzyżowania na ul. Chwarznieńskiej oraz skrzyżowania w ciągu ul. Nowowiczlińskiej i ul. Wiczlińskiej. W planach jest również wykonanie fizycznego podłączenia do systemu skrzyżowań z sygnalizacją świetlną znajdujących się w ciągu ul. Płk. Dąbka (na wschód od skrzyżowania Płk. Dąbka – Kwiatkowskiego) oraz podłączenie dwóch sygnalizacji na ul. Hutniczej. Pozostałe skrzyżowania z sygnalizacją świetlną na terenie Gdyni, które wciąż nie są fizycznie podłączone do systemu centralnego to pojedyncze skrzyżowania znajdujące się poza głównymi ciągami ulicznymi.

II. ZMIANY W GDAŃSKU

2022:

• Słowackiego – Matarnia – umożliwienie przejścia pieszym przez całe skrzyżowanie w ramach jednego etapu, a przez to wydłużenie sygnału zielonego dla wlotu od strony osiedli oraz sklepu IKEA,
• Marynarki Polskiej – Wolności – wydłużenie sygnałów zielonych dla pieszych i skrócenie czasów oczekiwania na sygnał zielony, nadanie priorytetu dla tramwajów jadących na wlocie południowym,
• Przejście dla pieszych Bulońska – Myśliwska (przy Kościele) – uruchomienie automatycznej detekcji pieszej, możliwe przejście przez całą jezdnię w ramach jednej zmiany świateł. W przypadku braku żądania pieszych ciągłe zielone wyświetlane jest dla pojazdów indywidualnych oraz komunikacji zbiorowej,
• Marynarki Polskiej – Śnieżna – Uruchomienie detekcji pieszej. W przypadku zgłoszenia żądania pieszego poprzez wciśnięcie przycisku, skrócenie czasu oczekiwania na sygnał zielony. W przypadku braku zgłoszeń pieszych oraz wlotów podporządkowanych ciągłe zielone podawane jest dla kierunku głównego.
• Wały Jagiellońskie – Nowe Podwale – korekta programu sygnalizacji polegająca na sterowaniu lewoskrętem w zależności od zajętości pętli indukcyjnych. W przypadku braku zgłoszenia pojazdów, więcej zielonego dla kierunku głównego z naprzeciwka oraz tramwajów
• Przejście dla pieszych przy Parku Oliwskim (przy Placu Inwalidów Wojennych) – uruchomienie detekcji pieszej. Bezwzględny priorytet dla pieszego po wykryciu żądania na przyciskach czego skutkiem jest kilkukrotne skrócenie czasu oczekiwania na sygnał zielony względem stanu sprzed zmian. W przypadku braku pieszych ciągłe zielone dla pojazdów

Jeszcze więcej informacji na temat pracy Systemu Tristar oraz wykonanych zadań można znaleźć w podsumowaniu działań Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ruchem

2023:

• Hallera – Reja – priorytet dla tramwajów, wykorzystanie detekcji pieszej skracającej czas oczekiwania na sygnał zielony,
• Grunwaldzka – Opata Rybińskiego – wydłużenie sygnału zielonego w popołudniowym szczycie komunikacyjnym dla pojazdów skręcających w lewo z ulicy Grunwaldzkiej w Opata Rybińskiego, co korzystnie wpłynęło pozytywnie także na kierunek główny z uwagi na brak ciągłego blokowania się jednego z pasów ruchu,
• Plac Wybickiego (przejście dla pieszych) – na wniosek Mieszkańca umożliwienie przejścia na jeden etap przez całe przejście,
• Małomiejska – Ptasia – korekta programu sygnalizacji po potrąceniu pieszego zwiększająca bezpieczeństwo niechronionych uczestników ruchu,
• Małomiejska – Zamiejska – na podstawie otrzymanej interpelacji korekta programu sygnalizacji zwiększająca długość sygnału zielonego na kierunku głównym,
• Trakt św. Wojciecha – Zremb – minimalizacja praktycznie do zera zatrzymań autobusów przed przejściem dla pieszych, detekcja piesza wyzwalająca sygnał zielony dla pieszych w większości przypadków kilka sekund po przyjęciu żądania na przycisku,
• Marynarki Polskiej – Żaglowa – utworzenie i uruchomienie specjalnego programu obsługującego Targi TRAKO,
• Spacerowa – Opacka – modyfikacja algorytmu sterowania w taki sposób, aby od momentu zaobserwowania zatoru w kamerach monitoringu Operator miał możliwość w ciągu kilkunastu sekund wydłużenia sygnału zielonego dla kierunku głównego (przy zachowaniu wymaganych parametrów bezpieczeństwa). W przyszłości takie zmiany będą wprowadzane automatycznie.
• Adamowicza – Kartuska – priorytet bezwzględny dla tramwajów, prawie do zera zredukowana liczba ich zatrzymań przed sygnalizacją od strony pętli Ujeścisko oraz utworzenie i uruchomienie na wniosek Policji specjalnego programu sygnalizacji, który znacząco poprawił obsługę potoku pojazdów podczas Wszystkich Świętych, szczególnie tych skręcających z ulicy Kartuskiej w stronę Armii Krajowej.
• Adamowicza – Stolema – uruchomienie automatycznej detekcji pieszej skracającej kilkukrotnie czas oczekiwania na sygnał zielony, poprawniejsza obsługa lewoskrętu oraz wlotów podporządkowanych w przypadku braku pojazdów na kierunku głównym. Szybsze
  włączenie oraz kilkusekundowe wydłużanie sygnału zielonego dla pieszych w momencie wykrycia pieszego od strony osiedli i jednoczesnego pojawienia się tramwaju na przystanku,
• Łącznice Północna i Południowa Adamowicza – Armii Krajowej – bezwzględny priorytet dla tramwajów, skrócenie czasów oczekiwania na zielone dla lewoskrętów, skrócenie długości kolejek pojazdów, które w szczytach komunikacyjnych przed korektami sięgały Armii Krajowej. W przypadku braku zgłoszeń ciągłe zielone podawane jest dla kierunku głównego.
• Adamowicza – Nowa Warszawska – Jabłoniowa – nadanie priorytetu tramwajom oraz wykorzystanie detekcji tramwajowej, dzięki której w przypadku braku obecności tramwaju piesi na wlocie południowym otrzymują kilkadziesiąt sekund zielonego więcej w cyklu, niż miało to miejsce do tej pory. Dodatkowo umożliwienie przejścia jednoetapowego na wlocie północnym skrzyżowania.
• Cały odcinek od pętli Ujeścisko do przejścia dla pieszych Bulońska – Myśliwska (przy Kościele) – globalne skrócenie czasów przejazdu tramwajów, minimalizacja liczby zatrzymań, zwiększenie punktualności potwierdzone otrzymanymi danymi od ZTM.

Zaplanowana rozbudowa systemu o kolejne ulice
Miasto Gdańska wskazuje też skrzyżowania, które mają zostać dołączone do systemu Tristar to m.in.: Kartuska – Źródlana, Lawendowe Wzgórze – Piotrkowska, Hallera – Lilly Wenedy – Żywiecka, Kilińskiego -Nad Stawem, Kościuszki – Kilińskiego oraz skrzyżowania w ciągu przebudowywanej już ulicy Budowlanych.

Maciej Nakręt