„Rodem warszawianin, sercem Polak, a talentem świata obywatel (…).”

Fryderyk Chopin (1810-1849), koloryzacja Mikołaj Kaczmarek

1 marca 1810 r. ur. się Fryderyk Chopin. Był jednym z najsłynniejszych pianistów swoich czasów, często nazywany „Poetą fortepianu”. Uważany za jednego z najwybitniejszych kompozytorów romantycznych, a także za jednego z najważniejszych polskich kompozytorów w historii. Przez połowę swojego życia związany z Warszawą, tu się wychowywał, wykształcił i tutaj spoczęło jego serce.

„Według legendy, urodził się, podczas gdy obok jego ojciec Mikołaj grał na skrzypcach.”

Przyszedł na świat w Żelazowej Woli. W księdze parafialnej kościoła w Brochowie, gdzie został ochrzczony, jest wpisana data 22 lutego. Za 1 marca przemawia fakt, że tego dnia matka składała mu życzenia urodzinowe, a to ona wiedziała najlepiej, kiedy urodziła syna.

Dom rodziny Chopinów, slajd z projekcji w dworku Chopinów, fot. APU

Jesienią 1810 r. rodzina Chopinów przeniosła się na stałe do Warszawy. Przeprowadzka wiązała się z objęciem przez ojca Fryderyka posady nauczyciela języka francuskiego w Liceum Warszawskim, które wówczas mieściło się w Pałacu Saskim, gdzie również zamieszkali. Ogród Saski był miejscem zabaw młodego Fryca. Po przyjeździe do Warszawy Chopinowie zamieszkali najpierw w kamienicy Jana Boehma przy Krakowskim Przedmieściu 7. Wskazuje na to akt urodzenia siostry Fryderyka, Izabelli z lipca 1811 r. Pod pierwszym warszawskim adresem kompozytora obecnie znajduje się kamienica Grodzickich, a w niej słynna księgarnia naukowa im. Bolesława Prusa „literacki sklep Wokulskiego” (źr. „Warszawa Chopinów”, Piotr Mysłakowski).

Pałac Saski, fot. około 1890 r., Konrad Brandel, ze zbiorów Muzeum Warszawy

W 1816 r. Fryderyk Chopin zaczął brać lekcję gry na fortepianie u Wojciecha Żywnego.

Wojciech Żywny, pianista, kompozytor, pedagog pochodzenia Czeskiego. Pracował jako nauczyciel fortepianu, był oddanym przyjacielem rodziny Chopinów i pierwszym nauczycielem Fryderyka, na którego wywarł dobroczynny wpływ. Wprowadził go w krąg utworów fortepianowych m.in. Bacha i Mozarta, nauczył postaw gry fortepianowej, uznanego sposobu palcowania i tradycyjnego ułożenia ręki, dostrzegając wrodzoną sprawność techniczną i talent, nie ograniczał jego indywidualności. Fryderyk Chopin darzył swojego nauczyciela sympatią i szacunkiem, czego dowodem są liczne wzmianki o Wojciechu Żywnym w listach kompozytora. Jako dowód wdzięczności za lata nauki, w 1821 r. Fryderyk Chopin zadedykował Wojciechowi Żywnemu skomponowanego przez siebie „Poloneza As-dur”, wręczając mu go w jego imieniny; autograf: „Polonaise pour le Piano Forté composée et dediée A Monsieur A. Żywny par son Elève Frederyk Chopin a Varsovie Ce 23 Avril 1821.”

Wojciech Żywny, nauczyciel Chopina, malował Ambroży Mieroszewski, 1829 r.

W 1817 r. kiedy w Pałacu Kazimierzowskim ulokowano Liceum Warszawskie, w niedawno założonym Królewskim Uniwersytecie Warszawskim, w prawej oficynie, dziś zwanej Gmachem Porektorskim, zamieszkali Chopinowie, za sąsiada mając m.in. Samuela Bogumiła Linde, autora pierwszego słownika języka Polskiego. Fryderyk Chopin naukę w Liceum Warszawskim rozpoczął w 1823 roku. Innym ze znanych studentów był Wiktor Szokalski – „ojciec polskiej okulistyki”.

[od redakcji: Starszy brat Samuela Bogumiła Lindego, Jan Wilhelm Linde, był kaznodzieją w kościele Św. Ducha w Gdańsku. Mieszkał w Gdańsku od 1782 r. W roku 1827 gościł u siebie przy ulicy Tobiasza 29 młodego Fryderyka Chopina.]

Pałac Kazimierzowski, litografia Jana Feliksa Piwarskiego z 1824 r., uw.edu.pl

Fryderyk Chopin, wówczas  8-letni,  po raz pierwszy dał publicznie koncert  24 lutego 1818 r. w Pałacu Radziwiłłów.

Koncert zorganizowany był przez Towarzystwo Dobroczynności. Podobno krytycy muzyczni byli bardzo sceptycznie nastawieni. Przyszli przekonani, że będą się nudzić przy grze „jakiegoś małego chłopca…”. Po koncercie Mikołaj Chopin odbierał liczne gratulacje od wielu ważnych osobistości życia kulturalnego Warszawy. Wówczas Frycek stał się sensacją towarzyską miasta. Kiedy wieczorem wrócił do domu, do chorej mamy, która pytała go o wrażenia z koncertu, powiedział, chcąc sprawić jej przyjemność, że „Najbardziej podobał się wszystkim jego angielski kołnierzyk, który mama uszyła mu specjalnie na tę okazję”.

Pałac Namiestnikowski, 1820 r., grafika Fryderyka Dietricha, Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

„RES SACRA MISER – Ubogi Jest Świętością”

W 1818 r. Fryderyk Chopin dał koncert charytatywny na cele dobroczynne, pisano: „Po szóstym wieczorze muzykalnym nie będziemy zapewne zazdrościć Wiedniowi J.P. Liszta; stolica bowiem nasza posiada równego, a może i doskonalszego”.

Krakowskie Przedmieście 62 – wejście do kaplicy „Res Sacra Miser”, fot. 1865 r., Konrad Brandel, Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa

Kościół Ewangelicko-Augsburski Świętej Trójcy był miejscem gdzie Młody Fryderyk śpiewał w chórze parafialnym. W 1825 r. odbył się koncert z okazji przyjazdu do Warszawy cara Aleksandra I, wówczas 15-letni Fryderyk zagrał na instrumencie skonstruowanym przez Karola Brunnera.

Kościół Ewangelicko-Augsburski Świętej Trójcy w Warszawie, fot. 1865-1870, Konrad Brandel, Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa

Kościół sióstr wizytek był miejscem mszy niedzielnych dla uczniów Liceum Warszawskiego, na których jako 15-letni chłopak, wyróżniony funkcją „organisty licejskiego”, grywał na organach. Podobno kiedyś zapomniał się i grał bez opamiętania na jednej ze mszy…

Kościół sióstr wizytek w Warszawie, fot. 1870 r., Konrad Brandel, Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa

10 kwietnia 1827 r., kiedy umarła najmłodsza siostra Fryderyka – Emila, rodzina Chopinów przeprowadziła się vis a vis – do pałacu Czapskich, wówczas nazywany pałacem Krasińskich. Kilka pokoi na II piętrze przeznaczonych zostało na internat dla uczniów, który prowadził Mikołaj Chopin, urządzono również pokój dla młodego kompozytora; biurko i fortepian. To tutaj powstały najważniejsze utwory młodzieńczego okresu twórczości kompozytora. „e-moll i f-moll” Pod tym adresem mieszkał do 1830 r., kiedy opuścił Polskę na zawsze. W 1960 r. w  miejscu dawnego mieszkania Chopinów na drugim piętrze urządzono Salonik Chopinów – muzeum pamiątek po wielkim kompozytorze.

Salonik Chopinów w mieszkaniu przy Krakowskim Przedmieściu. Akwarela Antoniego Kolberga 1832 r. zaginęła ze zbiorami Laury Ciechomskiej w Warszawie w 1939 r. (Leopold Binental CHOPIN, Paryż 1934; pl. XVI)

Fryderyk Chopin był studentem Warszawskiej Szkoły Głównej Muzyki, będącej częścią konserwatorium, która była związana z uniwersytetem; w miejscu gdzie dziś jest plac nad tunelem Trasy W-Z znajdowało się niegdyś konserwatorium muzyczne, gdzie Fryderyk studiował kompozycję. Rektorem konserwatorium był Józef Elsner, u którego pobierał nauki. Józef Elsner miał indywidualne podejście do każdego z uczniów. Po trzech latach nauki ocenił nadzwyczajny talent Fryderyka Chopina słowami: „Fryderyk Chopin-szczególna zdatność, geniusz muzyczny”. Tutaj poznał swoją miłość; Konstancję Gładkowską.

Konserwatorium muzyczne oraz Konstancja Gładkowska i Józef Elsner, rys. Julian Cegliński i Wincenty Kasprzycki

Miodowa była miejscem, gdzie skupiało się życie towarzyskie w Warszawie, tutejsze kawiarnie były miejscami spotkań artystów i młodzieży, m.in. „Honoratka”, która istnieje do dziś, gdzie bywał niemal codziennie Fryderyk (prócz niego bywali również m.in. Joachim Lelewel, Piotr Wysocki, Zygmunt Krasiński). Odwiedzał również kawiarnię „U Brzezińskiej” przy ulicy Koziej.

Ulica Miodowa, fot. 1858 r., Karol Beyer, „Warszawa na fotografiach z XIX wieku”

„Cafe Brzezińska” przy ulicy Koziej

Ulica Kozia, fot. 1936 r., „Piękno Warszawy – tom I”

W 1818 r. urządzono kawiarnię, którą prowadziła Katarzyna Brzezińska. Do lokalu wchodziło się od ulicy Koziej. Kawę przygotowywano przy kominku. Młody kompozytor przychodził tu na „Kawę z kominka”.

„Były to ulubione salony dla młodzieży tak z Uniwersytetu, jak i dla burszów, uczniów szkół wyższych i literatów nawet poważnych wielce. Usługiwały tu małe dziewczęta, które następnie właścicielka bezdzietna wyposażała i za mąż wydawała. Nie palono wcale fajek, a ściągało się tu zawsze liczne grono już od pierwszej godziny w południe zwolenników kawy, a wieczorem schodzono na smaczny ponczyk. Wszystkie ówczesne pisma, jak gazety i poważniejsze dzienniki, były do czytania. (…) Cisza panowała wzorowa: czasem tylko przerywana tłumioną rozmową, ażeby nie przeszkadzać czytającym” (źr. „W dawnych cukierniach i kawiarniach Warszawy” w książce Wojciecha Herbaczyńskiego).

W kawiarni „u Brzezińskiej” zaczytywał się Maurycy Mochnacki. Seweryn Goszczyński spotykał się z Ludwikiem Nabielakiem i spiskował na życie księcia Konstantego przy dobrym ponczu. Miejsce stało się legendą miasta początku XIX w.
Fryderyk Chopin przesiadywał również w „Honoratce” na Miodowej, w ulubionym miejscu spotkań patriotycznej młodzieży.

„Jest to utwór geniusza.”

Przed wyjazdem z Warszawy do Wiednia i Paryż Fryderyk Chopin 11 października 1830 r.  zagrał swój pożegnalny koncert w Teatrze Narodowym,  ówcześnie znajdującym się na Placu Krasińskich.

Teatr Narodowy, fot. 1860-, Konrad Brandel, Cyfrowe Muzeum Narodowe.

Stąd udał się „w podróż po sławę”. 2 listopada 1830 r. Fryderyk Chopin opuścił Warszawę, wyruszył dyliżansem spod Pałacu Wesslów, w którym mieściła się Stacja Pocztowa zw. Pocztą Saską, w podróż po sławę – do Wiednia, i dalej – do Paryża.

Pałac Wesslów, rys. K. Tysson, W. Gerson, Muzeum Narodowe

Bazylika św. Krzyża – „Tu spoczęło serce kompozytora”

17 października 1849 r. Fryderyk Chopin zmarł w Paryżu w otoczeniu najbliższych mu osób. Pochowany został na paryskim cmentarzu Pere-Lachaise. W uroczystościach pogrzebowych przewodniczył książę Adam Jerzy Czartoryski. Zmarłego Fryderyka pożegnały dźwięki; „Requiem” Mozarta i jego własny Marsz Żałobny. Koszty pogrzebu i pomnika nagrobnego pokryła Jane Stirling, która opłaciła również powrót do Warszawy siostry Chopina Ludwiki, która przewiozła do kraju serce kompozytora.

Świadek ostatnich tygodni życia i męki Chopina – Cyprian Kamil Norwid zamieścił nekrolog w „Dzienniku Polskim”: „Rodem warszawianin, sercem Polak, a talentem świata obywatel, Fryderyk Chopin, zszedł z tego świata (…).”

Bazylika św. Krzyża, fot. 1868-81 r., Konrad Brandel, Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa

„…ideał sięgnął bruku”

19 września 1863 r. z okien Pałacu Zamoyskich dokonano zamachu na namiestnika carskiego hr. Fiodora Berga. Po nieudanym zamachu, z rozkazu hr. Berga wojsko otoczyło budynek. Mieszkania przeszukano, a wszystkie meble wyrzucono na ulice. Wyrzucone rzeczy zostały złożone i spalone pod pomnikiem Mikołaja Kopernika. Wśród spalonych rzeczy znajdował się fortepian Fryderyka Chopina wraz z innymi po nim pamiątkami przechowywanymi w jednym z mieszkań, które zamieszkiwała jego siostra, Izabella. Wydarzenie było inspiracją do napisania wiersza „Fortepian Chopina”, w którym pada słynne zdanie „Ideał sięgnął bruku”, napisane przez Cypriana Kamila Norwida.  Wszystkich mężczyzn przebywających w kamienicy aresztowano. Wśród aresztowanych znalazł się hrabia Stanisław Zamoyski, który został osadzony w Warszawskiej Cytadeli. Zamach skutkował drastycznymi represjami wobec społeczeństwa, zaczęto przeprowadzać publiczne egzekucje.

Podczas Obrony Warszawy w 1939 r. w Pałacu Zamoyskich swoją siedzibę miało dowództwo Obrony Warszawy.

Pałac Zamoyskich w 1963 r.

Poniżej na zdjęciu najbardziej znany na świecie pomnik kompozytora autorstwa Wacława Szymanowskiego, usytuowany w Parku Łazienkowskim. Odsłonięty 14 listopada 1926 r., zniszczony 31 maja 1940 roku. Był pierwszym zniszczonym pomnikiem przez Niemców w okupowanej Warszawie. Zrekonstruowany i odsłonięty 11 maja 1958 roku. Na cokole pomnika umieszczono napis o treści: „Posąg Fryderyka Chopina zburzony i zagrabiony przez Niemców w dniu 31 maja 1940 roku odbuduje Naród. 17-X-1946 r.”  Wyryto również słowa Adama Mickiewicza:
„Płomień rozgryzie malowane dzieje,
Skarby mieczowi spustoszą złodzieje,
Pieśń ujdzie cało…”

Pomnik Fryderyka Chopina, fot. 1926

 

Pałac Gnińskich – Ostrogskich, siedziba Muzeum Fryderyka Chopina, obok którego mieści się Centrum Chopinowskie, fot. 1956 r., Edmund Kupiecki, fotografia dostępna na fotopolska.eu

Ławeczki Chopinowskie, które możemy spotkać na Trakcie Królewskim, ale i nie tylko… symbolizują miejsca związane z Fryderykiem, dodatkowo po naciśnięciu guzika jest grana z nich kompozycja.

Lokalizacja ławeczek: Plac Krasińskich, Miodowa, Kozia, Konserwatorium Muzyczne, Pałac Wesslów, Pałac Radziwiłłów – dziś Pałac Prezydencki, Pałac Saski okolice Placu Piłsudskiego, Ogród Saski, kościół wizytek, Pałac Kazimierzowski – Uniwersytet Warszawski, Pałac Czapskich, Kościół św. Krzyża, Pałac Zamoyskich, Pałac Gnińskich – Ostrogskich, Pomnik Chopina w Łazienkach.

Ławeczki Chopinowskie, fot. Hubert Smoczyk

Hubert Smoczyk

Przewodnik po Warszawie, autor strony na fb Warszawski Zaułek

Dodaj opinię lub komentarz.