Z okazji 40. rocznicy przywrócenia krzyża na symbolicznej mogile polskich żołnierzy poległych na Westerplatte, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku oraz Stowarzyszenie „Godność” przygotowały wystawę poświęconą dziejom tego krzyża.
Ekspozycja została otwarta 27 VIII br. we wnętrzu kościoła św. Brygidy w Gdańsku. Będzie tam dostępna do zwiedzania tylko do połowy września br. Po tym terminie zostanie przeniesiona w formie wystawy plenerowej na teren Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte.
Kuratorem wystawy jest Monika Gomółka – pracownik Działu Wystaw Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, zaś konsultantem naukowym – prof. Grzegorz Berendt, dyr. Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.
Fotografie zaprezentowane na planszach pochodzą z kolekcji Czesława Nowaka, darów Zbigniewa Ciereszko, agencji Kosycarz Foto Press/KFP oraz ze zbiorów Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Patronat nad wystawą objęło Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.
Wystawa pokazuje na przestrzeni kilkudziesięciu lat historię krzyża – symbolu religijnego, który został ustawiony w 1946 r. na Westerplatte – celem upamiętnienia poległych tam polskich żołnierzy w czasie bohaterskiej obrony we wrześniu 1939 r.
Dzięki staraniom kmdr. ppor. Franciszka Dąbrowskiego (oraz innych ocalałych Westerplatczyków) 27 VII 1946 r. odsłonięto na miejscu zbombardowanej Wartowni nr 5 Cmentarz Żołnierzy Wojska Polskiego wraz z kilkumetrowym betonowym krzyżem (nazwanym od nazwiska inicjatora, a zarazem zastępcy komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte – krzyżem Dąbrowskiego) oraz z tablicą zawierającą nazwiska poległych na Westerplatte polskich żołnierzy.
Krzyż ten został usunięty przez komunistyczne władze w 1962 r. w czasie przygotowań do obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego i niedoszłej do skutku wizyty w Polsce I Sekretarza Związku Sowieckiego, Nikity Chruszczowa. Miejsce krzyża zajął czołg T-34. Krzyż miał zostać zniszczony.
Jak widać, historia ta stanowi jeden z ewidentnych przykładów walki prowadzonej przez komunistyczne władze z symbolami religijnymi. Naród polski był jednak nieugięty. Polacy, ryzykując własnym życiem, potrafili z uporem bronić swoich wartości. Podobnie i teraz dzięki odwadze kilku osób krzyż Dąbrowskiego przetrwał ukryty na cmentarzu w Nowym Porcie.
Powrócił na Westerplatte w czasie odwilży w 1981 r. w wyniku negocjacji prowadzonych przez NSZZ „Solidarność” Portu Gdańskiego z ówczesnymi władzami. Został wówczas poświęcony przez bp. Lecha Kaczmarka 30 VIII 1981 r., w czasie uroczystej mszy św. sprawowanej na Westerplatte.
Kolejnym ważnym wydarzeniem wspomnianym na tej wystawie była msza św. sprawowana na Westerplatte przez Jana Pawła II w czasie jego trzeciej pielgrzymki do Polski w 1987 r., czemu usilnie sprzeciwiał się gen. Jaruzelski.
Ostatnie zagadnienie, które podjęli autorzy tej ekspozycji, to plany budowy nowego cmentarza wojskowego na Westerplatte w ramach I etapu nowej inwestycji: plenerowego Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 r. Bodźcem do podjęcia rewitalizacji tego terenu stało się odnalezienie jesienią 2019 r. na polu walki na Westerplatte – dzięki prowadzonym tam pracom wykopaliskowym przez archeologów Muzeum II Wojny Światowej – dziewięciu szkieletów poległych tam polskich żołnierzy. Do tej pory udało się zidentyfikować sześciu z nich.
Było to pierwsze tego typu przedsięwzięcie przeprowadzone od czasu zakończenia wojny, gdyż do niedawna nikt nie był zainteresowany przeprowadzeniem tego typu prac na tym terenie.
