Określeniem „ekspert żelbetu” posłużył się gdański publicysta Edgar Milewski w „Opowieściach gdańskich uliczek” w odniesieniu do wybitnego specjalisty technologii żelbetownictwa, twórcy polskiej szkoły technologii betonu, profesora Politechniki Gdańskiej, a zarazem wielkiego społecznika, Bronisława Bukowskiego.

Bukowski został patronem jednej z gdańskich ulic w dzielnicy VII Dwór, gdyż włodarze Gdańska docenili jego niepodważalne zasługi dla naszego miasta – zwłaszcza wysiłki tegoż specjalisty związane z jego odbudową po zakończeniu II wojny światowej.

Ul. Bronisława Bukowskiego w Gdańsku
Ul. Bronisława Bukowskiego w Gdańsku.

Pisząc artykuł o Bronisławie Bukowskim, korzystałam z „Encyklopedii Gdańskiej”, Wikipedii oraz wspomnianej wyżej publikacji Edgara Milewskiego.

Bukowski urodził się 6 X 1893 r. w Pręgowie k. Kolbud. Kształcił się w Gimnazjum Klasycznym w Pelplinie (wg „Encyklopedii Gdańskiej”) lub w gimnazjum w Wejherowie (wg Wikipedii). Po zdanym pomyślnie egzaminie maturalnym rozpoczął studia na Technische Hohschule Danzig – w skrócie THD (czyli na przedwojennej gdańskiej uczelni technicznej), na Wydziale Budownictwa Lądowego. Wkrótce, niestety, zmuszony był przerwać studia z powodu wybuchu I wojny światowej – został wcielony do armii niemieckiej. 17 VI 1919 r. wstąpił z kolei do Wojska Polskiego, do I Batalionu Kolejowego Wielkopolski. Już wkrótce, 23 czerwca, otrzymał awans na porucznika (ze starszeństwem od 1 XII 1916). Wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej i dopiero w grudniu 1920 r. podjął przerwane studia, które ukończył w 1922 r.

W czasie studiów należał do Polskiej Korporacji Akademickiej „Związku Akademików Polskich Wisła”, która była najstarszą organizacją zrzeszającą polskich studentów THD. Utworzono ją 24 V 1913 r. Jej celem było wychowywanie studentów w duchu narodowym oraz obrona polskości w Gdańsku i na Kaszubach. Przyjęła barwy biało-amarantowe oraz dewizę „Omnia pro Patria”, czyli „Wszystko dla Ojczyzny”. Jej członkowie nosili czapki amarantowe w kształcie rogatywki. W jej szeregach znaleźli się oprócz Bukowskiego również inni przyszli profesorowie powojennej Politechniki Gdańskiej.  Byli to: Roman Lipowicz, Stanisław Błaszkowiak, Jan Tadeusz Piasecki, Mieczysław Rodkiewicz i Alfons Hoffmann.

Bronisław Bukowski należał ponadto do Bratniej Pomocy Zrzeszenia Studentów Polaków THD, która została założona 22 XI 1921 r. Organizacja ta otrzymała siedzibę w pokoszarowym gmachu przy Heeresanger 11 (ob. al. Legionów) w Dolnym Wrzeszczu. Jej celem było „udzielanie pomocy materialnej, mieszkaniowej i lekarskiej polskim studentom THD, ich integracja i obrona na zewnątrz interesów tego środowiska. Miała charakter reprezentacyjno-samopomocowy, podejmowała inicjatywy kulturalne, współpracowała z gdańską Polonią, propagowała w Polsce studia w Gdańsku” (Encyklopedia Gdańska). Bukowski w latach 1921-22 pełnił funkcję prezesa Bratniej Pomocy. Udzielał się także w innych gdańskich organizacjach polonijnych, chociażby prowadził chór „Lutnia”.

Dawny "Bratniak"
Dawny „Bratniak”, czyli siedziba różnych organizacji studenckich polonijnych w WMG, w tym Bratniej Pomocy Studentów Polaków.

W latach 1922-30 pracował w prywatnych przedsiębiorstwach na terenie Polski. W 1930 r. podjął pracę na Politechnice Warszawskiej, gdzie w 1936 r. obronił pracę doktorską. Nadal posiadał obywatelstwo gdańskie. Dzięki temu przyjeżdżał do WMG w dniu wyborów do Volkstagu, aby głosować na polskich kandydatów. W czasie II wojny światowej pracował na tajnym Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, gdzie uzyskał habilitację. Pracę habilitacyjną pt. „Dźwięk i budowa” wydał w 1948 r.

W kwietniu 1945 r. przybył do Gdańska jako jeden z członków Grupy Operacyjnej Ministerstwa Oświaty ds. Politechniki Gdańskiej. Sporządził kosztorys odbudowy tejże uczelni. Zorganizował tamże Katedrę Budownictwa Żelbetowego PG, której objął kierownictwo. W 1946 r. otrzymał tytuł profesora, zaś w 1956 r. został profesorem zwyczajnym za całokształt jego dokonań naukowych.
Bronisław Bukowski do listopada 1945 r. pełnił również funkcję kierownika Wydziału Budowlanego Gdańskiej Dyrekcji Odbudowy. Należał do Stowarzyszenia Inżynierów Budowlanych. Przyczynił się do utworzenia Oddziału Morskiego tego stowarzyszenia, gdzie w latach 1945-49 pełnił funkcję prezesa.

Zaangażował się w obronę praw autochtonów w Gdańsku, Kaszubach, Mazurach i Warmii. Został członkiem Komisji Weryfikacyjno-Rehabilitacyjnej działającej przy Zarządzie Miasta Gdańska, zwanej też Komisją Weryfikacyjno-Rehabilitacyjną dla Polaków-Gdańszczan. Została ona „utworzona 22 VI 1945 r. na podstawie okólnika Ministerstwa Administracji Publicznej z 20 VI 1945 (określającego zasady przyznawania obywatelstwa polskiego byłym obywatelom niemieckim) zarządzeniem wojewody gdańskiego M. Okęckiego” (Encyklopedia Gdańska). Jej przewodniczącym został Kazimierz Banaś-Purwin, jego zastępcą Tadeusz Tylewski, zaś sekretarzem Alojzy Pilarczyk. Miała ona cztery oddziały: w Gdańsku, Oliwie, we Wrzeszczu i w Sopocie. Bronisław Bukowski był członkiem takiej komisji działającej w Sopocie.

Jak już podawałam w jednym z moich artykułów, cytując „Encyklopedię Gdańską”: „weryfikacja dotyczyła ludności autochtonicznej – w tym przypadku – zamieszkującej teren byłego II WMG”. Polegała na „oddzieleniu Polaków od Niemców (których na podstawie traktatu jałtańskiego miano następnie wysiedlić za Odrę), a jej celem było ustalenie polskiej przynależności narodowej, co równało się przyznaniu pełni praw obywatelskich”. Zweryfikowani otrzymywali tymczasowe, a od października 1945 r. – stałe zaświadczenie o polskim obywatelstwie.

Komisje zajmujące się weryfikacją ludności brały pod uwagę: „polskie pochodzenie oraz zamieszkiwanie na terytorium poniemieckim 31 VIII 1939, brak związków z hitlerowskimi organizacjami, głównie z Narodowosocjalistyczną Niemiecką Partią Robotniczą, pisemną deklarację wierności narodowi i państwu polskiemu” (Encyklopedia Gdańska).

Tablica upamiętniająca prof. Bukowskiego
Tablica upamiętniająca prof. Bukowskiego wmurowana w fasadę jednego z budynków Politechniki Gdańskiej.

Dodatkowo wspomniane komisje zajmowały się rehabilitacją osób, które figurowały na Niemieckiej Liście Narodowościowej, przyznając im polskie obywatelstwo. Osoby wpisane na III i IV grupę NLN musiały udowodnić „brak działań w czasie II wojny światowej na szkodę narodu i państwa polskiego, złożenie deklaracji wierności narodowi i państwu polskiemu przed organami administracji I instancji”, zaś osoby wpisane na II grupę tejże listy „musiały udowodniać w sądzie przymusowy wpis na NLN”. Osoby zrehabilitowane otrzymywały początkowo zaświadczenie ważne tylko przez sześć miesięcy, a dzięki dekretowi z 24 VIII 1945 r. – zaświadczenia stałe. Komisja ta zakończyła pracę w październiku 1947 r.

Ponadto 18 III 1946 r. „w celu ujednolicenia weryfikacji i rehabilitacji na terenie województwa gdańskiego oraz kontroli komisji rehabilitacyjno-weryfikacyjnych” utworzono w Gdańsku Wojewódzką Komisję Weryfikacyjną, której przewodniczącym został wojewoda Stanisław Zrałek, a jednym z jej członków również Bronisław Bukowski. Profesor zasiadał także w zarządzie Komitetu Opieki nad Zweryfikowanymi, powołanego 4 VI 1946 r. przez Wojewódzką Radę Narodową w Gdańsku, na wniosek wojewody Zrałka. Jej celem było niesienie pomocy osobom zweryfikowanym: interweniowanie w przypadkach ich dyskryminowania, odbierania zaświadczeń weryfikacyjnych, zawłaszczania mienia takich osób, a nawet stosowania przemocy wobec nich oraz udzielanie pomocy materialnej, zwłaszcza dla sierot.

WRN w Gdańsku powołała także miejskie i powiatowe komitety w obrębie województwa gdańskiego. Miejski Komitet Opieki nad Zweryfikowanymi rozpoczął pracę w Gdańsku 1 X 1946 r. , tworząc sześć podkomitetów dzielnicowych.

Bazylika NMP w Gdańsku
Bazylika NMP w Gdańsku widziana z Grodziska.

Bronisław Bukowski został również działaczem Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich, od momentu jego utworzenia w 1957 r. Publikował prace naukowe z dziedziny technologii betonu (był autorem m.in. szybkościowej metody badania betonu), wytrzymałości i teorii konstrukcji żelbetowych (teoria rys, statyka żelbetowych konstrukcji, akustyka budowlana). Wydał czterotomowe dzieło zatytułowane „Technologia betonów i zapraw” (1939–1947). Opublikował ponad sto artykułów w czasopismach krajowych i zagranicznych. Opracował ponad pięćset ekspertyz naukowych i technicznych.

Położył wielkie zasługi w odbudowę naszego miasta po II wojnie światowej. W pierwszej kolejności należy wymienić zabezpieczanie filarów kościoła Wniebowzięcia NMP (dzięki czemu uratował świątynię przed zawaleniem się), a także uchronił przed runięciem wieżę kościoła św. Jana (wg Encyklopedii Gdańskiej) lub ścianę wschodnią tegoż kościoła (wg Wikipedii).

Odbudową dawnej fary Głównego Miasta kierował prof. Stanisław Obmiński z Katedry Statyki i Konstrukcji Budowlanych Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej. Edgar Milewski w swych „Opowieściach gdańskich uliczek” przytoczył następujące wspomnienie zapisane przez Bronisława Bukowskiego. „Profesor Obmiński przywołał mnie do Kościoła Mariackiego – szczerze mówiąc wyciągnął mnie z łóżka w nocy – alarmującym telefonem o pęknięciu jednego z filarów i zagrożeniu runięcia sklepień”. W dalszej kolejności Bukowski opowiadał o niezwykle trudnej akcji, jakiej podjął się wespół z grupą robotników. „Należało jednak powstrzymać postępujący proces miażdżenia cegieł. Były to trudne i pełne napięcia chwile”. Zadanie było wielce ryzykowne, gdyż istniało niebezpieczeństwo zawalenia się sklepień. Do pęknięcia doszło na wysokości 12-13 metrów powyżej posadzki. „Załamanie się filara pociągnęłoby runięcie sklepienia w ciągu jednej minuty”. Filar został wzmocniony betonem sporządzonym według receptury opracowanej przez „eksperta żelbetu”, czyli Bronisława Bukowskiego. „Robotnicy przystąpili do zakładania wokół filara zbrojeniowego pierścienia. Problem sprowadzał się do zadania: wyprzedzić proces miażdżycy. Kiedy beton stwardniał, katastrofa była zażegnana”.

Gmach główny Politechniki Gdańskiej
Gmach główny Politechniki Gdańskiej.

Za swoją działalność profesor otrzymał następujące odznaczenia: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, odznakę „Za zasługi dla Gdańska”, Złotą Odznakę Związku Inżynierów i Techników, Medal 500-lecia Gdańska oraz Nagrodę Naukową Miasta Gdańska w dziedzinie techniki. W dniach 17–18 listopada 1961 r. zorganizowano na Politechnice Gdańskiej specjalną sesję naukową poświęconą 30-leciu jego pracy naukowej.

Prof. Bronisław Bukowski zmarł 11 V 1965 r. w Gdańsku. Został pochowany na cmentarzu w swojej rodzinnej miejscowości, czyli w Pręgowie. Został patronem Zespołu Szkół Budownictwa w Gdyni oraz Zespołu Szkół nr 7 w Koszalinie.

Maria Sadurska

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *