Nazwa Nowych Szkotów pojawiła się po raz pierwszy w 1604 r., gdy na terenie dzisiejszego Wrzeszcza zaczęli się osiedlać szkoccy emigranci. W XX wieku wytyczono ulicę Neuschottland,  obecnie Wyspiańskiego. To nią odbywał się cały ruch w stronę Brzeźna.


W 1907 r. przyszła kolej na budowę pierwszej szkoły na rozwijających się Nowych Szkotach. Chociaż zachowany do dzisiaj gmach przypisany jest do alei Hallera, główne wejście znajduje się od strony podwórka – od dawnej ulicy Nowoszkockiej. Dzisiejsza trasa Hallera liczy zaledwie sto lat i w momencie budowania szkoły zwyczajnie nie istniała. Pozostałością po starej szosie powinny być tworzące zieloną aleję drzewa, rosnące przy zachodniej ścianie budynku dzisiejszego Centrum Edukacji Nauczycieli.


Pierwszą część Nowoszkockiej placówki oddano do użytku 24 października 1907 r. Przez cztery lata działała wyłącznie jako szkoła dla chłopców. W 1911 r. w dobudowanym skrzydle umieszczono szkołę dla dziewcząt. Funkcję edukacyjną budynek pełnił aż do wybuchu II wojny światowej. Później był zajmowany przez oddziały wojskowe, a wiosną 1945 r. urządzono w nim lazaret. Po wojnie, w niezniszczonym gmachu działały dwie szkoły. Skrzydło południowe zajęła Szkoła Podstawowa nr 18. Od 1993 r. to Centrum Edukacji Nauczycieli. Skrzydło północne należało do Szkoły Podstawowej 28, im. Obrońców Wybrzeża. W jej miejsce, w roku 1973, przeniesiono Pedagogiczną Bibliotekę Wojewódzką.


Dawna szkoła męska liczyła 12 klas, żeńska – 18. Pełny okres nauki obejmował 6 lat; u chłopców były po dwie równoległe klasy, u dziewcząt – po trzy. W neogotyckim gmachu zastosowano nowatorski projekt wnętrza. Korytarz poprowadzono wzdłuż budynku, klasy rozmieszczając po jego obu stronach. Zaletą tego rozwiązania była lepsza wentylacja pomieszczeń.


Na początku powstało skrzydło oraz wysunięta część – ryzalit sali gimnastycznej. O powstającym gmachu pisano w publikacji „Danzig und seine Bauten”, wydanej w 1908 r. „Dotychczas zrealizowano tylko budynek szkoły dla chłopców. W nim, jak również w jeszcze niezbudowanym skrzydle dla dziewcząt, klasy grupują się wokół dwóch wzdłużnych korytarzy, które są oświetlone na końcach. Doskonałe wietrzenie można przy tym rozkładzie zrealizować bardzo szybko, bo okna i drzwi klas leżą naprzeciwko siebie. Połączenie między szkołami dla chłopców i dla dziewcząt stanowi hala gimnastyczna. Nad nią umieszczono na dwóch piętrach pomieszczenia urzędowe i konferencyjne oraz dwie sale do śpiewu. Dwie sale do rysunków znajdują się na poddaszu. Pomieszczenia na świetlicę, szkołę gotowania, prysznice i mieszkanie odźwiernego ulokowano w piwnicy. Ustępy są, podobnie jak i w innych szkołach, w osobnych budynkach na dziedzińcu, w budynku szkoły założono tylko w suterenie ustępy dla słabszych dzieci i starszych nauczycieli oraz dla rodziny odźwiernego”. Budynek toalet przetrwał do naszych czasów, a co ważne, do dzisiaj odczytać można na nim napis w języku niemieckim Mädchen Abort.

Budynek wymagał adaptacji, jednak nie zmienił się jego wygląd zewnętrzny. Elewacja budzi podziw starannym wykonaniem i przemyślanymi szczegółami. Starsza część ma skromniejszą dekorację z fantazyjnie ułożonych cegieł, nowszą zdobią ceramiczne fryzy i ostrołukowe arkadki. Na parterze od strony ul. Hallera widoczne są ślady po poidełkach dla uczniów. Od północy wznosi się nad centralnym ryzalitem ażurowa wieżyczka, w której był szkolny dzwon. Do szkoły prowadzi aż 6 różnych portali!

Także we wnętrzu zobaczymy oryginalne drzwi czy balustrady klatek schodowych.

W lipcu 2021 r. kończy działalność serwis Nasza Klasa. Na pamiątkę załączam też kilka zdjęć absolwentów działających w budynku szkół podstawowych.

Ryszard Kopittke

One thought on “Nowoszkocka szkoła z ulicy Hallera

  • Super artykuł, byłam 3 lata uczniem Szkoły Podstawowej nr 28 moją wychowawczynią była Pani Kołcz , niestety nie pamiętam koleżanek i kolegów z klasy zostały mi w pamięci tylko Grażyna Ch. i Marysia P. pamiętam jeszcze nauczycielkę Panią Tatarewicz . Pozdrawiam Wszystkich Grażyna B.

    Odpowiedz

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *