Cystersi byli bardzo dobrze zorganizowana społecznością. Na czele opactwa stał opat, wyznaczający wszystkie funkcje zakonne, którego zastępował przeor. Przeor odpowiedzialny był za sprawy duchowe i dyscyplinę zakonu. Opat był jednocześnie przewodniczącym kapituły – rady zakonnej, która złożona była z najbardziej zasłużonych mnichów.
Coroczne zjazdy wszystkich opatów w macierzystym Citeaux (kapituła generalna), w celu budowania więzi kulturowych i religijnych, stały się pierwowzorem dla reguł innych zakonów średniowiecznych, w tym także rycerskich. Każde opactwo miało wyznaczonych konkretnych zakonników odpowiedzialnych za piastowanie funkcji: szafarza (ekonoma opactwa), szpitalnego (zajmował się chorymi), szatnego (odpowiedzialnego za odzienie mnichów), kantora (prowadzącego śpiew) i innych. Powyższe funkcje sprawowane były przez członków konwentu, czyli zakonników posiadających święcenia kapłańskie (fratowie).
Zakon obejmował także braci nie mających święceń, stojących niżej w hierarchii, zwanych konwersami. Odróżniali się od fratów noszeniem czarnych habitów. Konwersi ślubowali zachowanie ubóstwa, posłuszeństwo, czystość i stałość miejsca życia. Najniżej w hierarchii stali tak zwani donaci, a więc ludzie świeccy. Mieszkali oni w klasztorze, wykonywali dlań prace, otrzymując w zamian wikt i opierunek.
Katedra Oliwska, podobnie jak inne opactwa cysterskie, architektonicznie podlega typowym cysterskim regułom budowania. Zasady, jakimi kierowali się cystersi wywarły zauważalny wpływ na lokalizacje opactw, ich architekturę, a także gospodarkę. Na pierwszy plan zawsze wysuwała się prostota i funkcjonalność całego założenia. Cystersi unikali wszelkiego zbytku, który mógłby zakłócić kontemplację Boga. Stąd też konstrukcja, przestrzeń i bryła architektoniczna były na pierwszym planie, na drugim zaś detale. Kościoły cysterskie zawsze były orientowane na osi wschód – zachód. Południową stronę wypełniały zabudowania klasztorne, wznoszone na planie prostokąta z wirydarzem i krużgankami. Zabudowania gospodarcze znajdowały się nieopodal monasteru. Były to zwykle kuźnie, spichlerze, młyny wodne. Jak można zaobserwować dzisiejsza Archikatedra Oliwska, jak i zabytki poklasztorne są klasycznymi przykładami architektury cysterskiej.
cdn…
Wojciech Stybor
Copyright © 2005 Wojciech Stybor. All rights reserved.
