Ludzie

Tadeusz Godziszewski – rzeźbiarz i konserwator zabytków

Chciałabym przybliżyć postać Tadeusza Godziszewskiego – rzeźbiarza znanego z umiejętności odzwierciedlania cech psychologicznych modela oraz konserwatora zabytków, zasłużonego między innymi w czasie powojennej  odbudowy  Głównego Miasta Gdańska.

Tadeusz Godziszewski urodził się 22.XI.1904 r. w Kazimierzu nad Wisłą jako syn Karola i Natalii z Walencików, a zmarł 3.III.1977 r. w Toruniu.

Tadeusz Godziszewski

W 1919r. ukończył szkołę powszechną w Kazimierzu. W latach 1919-1923 kształcił się w  Szkole Rzemiosł Budowlanych, w której rozwinął zainteresowania rzeźbiarskie pod kierunkiem Tadeusza Breyera (znakomitego rzeźbiarza, przez pewien czas łączącego obowiązki profesora warszawskiej szkoły sztuk Pięknych i zajęcia w Kazimierzu nad Wisłą) i Aleksandra Żurakowskiego. Szkołę tę ukończył z odznaczeniem. Dzięki stypendium sejmiku puławskiego w 1923 r. podjął naukę w Państwowej Szkole Przemysłu Artystycznego w Krakowie, której ówczesnym dyrektorem był rzeźbiarz Jan Raszka. Po jej ukończeniu w 1925r.   był jeszcze przez rok uczestnikiem kursu rzeźby (dzięki stypendium Prezydenta RP) w innej szkole artystycznej w Krakowie także prowadzonej kierowanej przez Jana Raszkę.

Wiosną 1927 r. otrzymał pierwsze wyróżnienie: nagrodę młodych za rzeźbę „Budowniczy” ufundowaną przez Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych.

Następnie  wyjechał do Wilna, gdzie podjął studia na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego. Było to możliwe dzięki uzyskanemu stypendium. Tu kształcił się pod kierunkiem prof. Bolesława Bałzukiewicza.

Szybko zaczął brać udział w tutejszym życiu artystycznym np. jako współzałożyciel Cechu św. Łukasza, kierownik artystyczny uniwersyteckiego pisma „Alma Mater Vilnensis” oraz pism studenckich „Po prostu” i „Żagary”.

W tamtym czasie cały czas zajmował się pracą twórczą, a jego rzeźby portretowe odznaczały się trafnością psychologicznego portretu.

W 1932 r otrzymał absolutorium, ale na ostatni egzamin zgłosił się dopiero po pięciu latach, kiedy po śmierci Stanisława Bałzukiewicza egzaminował go prof. Henryk Kuna – jeden z czołowych rzeźbiarzy dwudziestolecia międzywojennego.

Początki jego samodzielnej pracy twórczej nie były łatwe z powodu trudnej sytuacji finansowej, jednak dzięki swej wytrwałości oraz talentowi szybko osiągnął znaczną pozycję.

Większość  prac w tamtym czasie wykonywał na konkretne zamówienia: wyrzeźbił siedem supraport (czyli rzeźbionych dekoracji umieszczonych nad drzwiami) dla Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie w 1928 r.; ośmiometrowy pomnik na cmentarzu w Wilejce Powiatowej w 1929 r. (w rezultacie wygranego konkursu ), pomnik Kaspra Bekiesza (magnata węgierskiego, dowódcy w służbie Rzeczypospolitej) – w 1934 r. (otrzymał za tę rzeźbę II nagrodę w konkursie); rzeźby dla kościołów w Wilnie i Kolonii Wileńskiej (najbardziej ceniona to Krucyfiks dla katedry w Wilnie), dla gmachów publicznych np. Uniwersytetu Stefana Batorego, Banku Gospodarstwa Krajowego (płaskorzeźba przedstawiająca Fortunę zamontowana w 1938 r.);rzeźba św. Krzysztofa na placu targowym w Wilnie (postać z herbu miasta).

Tadeusz Godziszewski podejmował także prace z zakresu konserwacji i restauracji zabytkowych rzeźb-początkowo na zlecenie konserwatora zabytków województwa wileńskiego i nowogródzkiego, Stanisława Lorentza.

Wraz z rzeźbiarzem Stanisławem Horno-Popławskim (po wojnie profesorem PWSSP w Gdańsku, zasłużonym dla odbudowy miasta Gdańska) oraz Marianem Słoneckim (konserwatorem, zasłużonym po wojnie przy odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie), zajmował się pracami konserwatorskimi dotyczącymi  Ostrej Bramy i kościoła św. Teresy w Wilnie.

Brał również udział w życiu towarzyskim i artystycznym Wilna (np. współtworzył „Grupę Wileńską” zrzeszającą absolwentów Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego ).

Po wybuchu wojny i włączeniu Wilna do Republiki Wileńskiej nadal przyjmował zamówienia np. projekt portalu dla Muzeum w Kownie; rzeźba „Ogrodniczka” nagrodzona przez Komitet d/s Sztuki przy Radzie Komisarzy Ludowych Litewskiej SSR; posąg Józefa Stalina  zakupiony przez Muzeum Sztuki w Wilnie oraz „Żniwiarka” nabyta przez Związek Artystów Litwy Radzieckiej.

Po wkroczeniu Niemców do Wilna Godziszewski został aresztowany; przebywał  w obozach jenieckich. Tam poddawano go eksperymentom medycznym; pod koniec 1943 r. schorowany wrócił do Wilna.

W 1944r. współpracował z Janem Borowskim (później w Gdańsku na stanowisku pierwszego powojennego wojewódzkiego konserwatora zabytków; profesorem Politechniki Gdańskiej) przy urządzaniu wnętrza kościoła w Cudzeniszkach. Wykonał wtedy elementy wystroju rzeźbiarskiego np. drewniane rzeźby aniołów.

W kwietniu 1945 r. wyjechał z Wilna wraz z żoną (nauczycielką muzyki) i z synem Jerzym (ur. w 1935 r., zwycięzcą VI Konkursu Chopinowskiego w 1960 r. ).

Początkowo zamieszkali w Łodzi. Tam Godziszewski wykonał kilka rzeźb np. projekt pomnika Tadeusza Kościuszki, za który w 1946 r. otrzymał I wyróżnienie na konkursie ogólnopolskim.

Już w październiku 1945 r. Tadeusz Godziszewski zamieszał w Toruniu, gdzie otrzymał zatrudnienie na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. Przyczynił się tam do zorganizowania po wojnie Wydziału Sztuk Pięknych. Kierownikiem tego wydziału został wspomniany wcześniej przeze mnie prof. Kuna, a po jego rychłej śmierci- prof. Horno- Popławski. W 1949 r. po przeniesieniu się Stanisława Horno-Popławskiego do Gdańska (podjął pracę w PWSSP w Sopocie), Tadeusz Godziszewski przejął stanowisko kierownika wydziału. W 1956 r. otrzymał tytuł docenta, a tytuł profesora-dopiero 3 VI 1971 r.

W międzyczasie pełnił funkcję prodziekana oraz Przewodniczącego Rady Instytutu Artystyczno- Pedagogicznego. Pełnił także funkcję przewodniczącego sekcji rzeźby w zarządzie okręgu pomorskiego ZPAP. 1.IX 1975 r. odszedł na emeryturę.

W powojennej twórczości Tadeusza Godziszewskiego można zaobserwować pewną prawidłowość-wraz z pogarszaniem się jego stanu zdrowia, rezygnował z monumentalnych rozwiązań na rzecz mniejszych, kameralnych. Zamiast twardego granitu wykorzystywał jako materiał gips i szamot.

W latach pięćdziesiątych wykonał Pomnik Wdzięczności w Bydgoszczy (w 1949 r. II nagroda) . Wziął też udział w konkursie na Pomnik Powstania Warszawskiego.

W czynie społecznym wykonał Pomnik Pamięci Narodowej w Toruniu (dla uczczenia ofiar obozu w Glinkach).

Chętnie wykonywał rzeźbiarskie wizerunki postaci. Jak już wspominałam, posiadał umiejętność odzwierciedlania cech psychologicznych modela. Wykonał rzeźby postaci historycznych, takich jak: Mikołaja Kopernika,  Joachima Lelewela, Józefa M. Ossolińskiego, Andrzeja Załuskiego – dla Biblioteki Głównej UMK; Avicenny (perskiego lekarza, filozofa i uczonego), Chopina, Sempołowskiej oraz osób mu współcześnie żyjących np. Tymona Niesiołowskiego (malarza i grafika), Jerzego Remera (konserwatora zabytków, architekta), Józefa Kozłowskiego, artysty plastyka, wykładowcy na UMK w Toruniu, Wilama Horzycy (pisarza, reżysera, dyrektora teatrów w Warszawie i we Lwowie) – rzeźba portretowa w holu teatru jego imienia w Toruniu.

Dla twórczości Tadeusza Godziszewskiego charakterystyczna była również umiejętność oddawania nastroju, co widoczne było w pełnych liryzmu rzeźbach obrazujących nastroje, emocje  np. ”Odpoczynek”, „Babie lato” , „Zaduszki”, „Tchnienie życia”.

W późniejszych rzeźbach widoczne było u Tadeusza Godziszewskiego dążenie do uogólnienia formy, stosowanie szerokich łuków, miękkich płaszczyzn, czego przykładem  jest  drewniana  rzeźba  pt. „Rodzicielka” ( z 1964 r.).

Po wojnie Tadeusz Godziszewski podejmował również prace konserwatorskie. Zasłużył się przy odbudowie i renowacji Drogi Królewskiej w Gdańsku (w latach 1953-56). Jego dziełem jest trzon fontanny Neptuna,dwie figury szczytowe kamienicy przy ul. Długiej 17, jedna z figur wieńczących Złotą Bramę oraz płaskorzeźby – maszkarony umieszczone w zwornikach arkad kamienicy narożnej zamykającej północną pierzeję Długiego Targu (nr 25) i Pończoszników.

Edgar Milewski w „Opowieściach gdańskich uliczek” pisze tak:

„Pod Zieloną Bramą na rogu ulicy Pończoszników i Długiego Targu jest dom z podcieniami. Tu odstąpiono od rekonstrukcji tworząc podcień, chodziło o szersze przejście. Nowe podcienie ozdobiono w starym stylu wieńcząc arkady maszkronami . Prace zlecono młodemu plastykowi T. Godziszewskiemu. Gdy spytał o modele dano mu wolną rękę. Sięgnął po butelkę i powykrzywiał twarze znajomych .Siedem nowych gdańskich maszkaronów, siedem osób związanych z odbudową Gdańska.”

Józefa Wnukowa

Płaskorzeźby umieszczone w zwornikach przedstawiają twarze następujących osób: profesor  PWSSP Józefy Wnukowej, konserwatora zabytków Bronisława Mieszkowskiego (oba od strony Długiego Targu), profesorów PWSSP: Lecha Kadłubowskiego, Stanisława Horno-Popławskiego, Jacka Żuławskiego,  architekta Wojciecha Zaleskiego- umieszczone przy ul Pończoszników, a  Michała Bojakowskiego – architekta, inżyniera nadzoru przy wykańczaniu elewacji kamienic Drogi Królewskiej w Gdańsku – od podwórka.

Tadeusz Godziszewski wystawiał sporadycznie-głównie na wystawach związkowych lub pokazach prac „Grupy Toruńskiej”, do której należał od 1958r.

Brał udział w Ogólnopolskich Wystawach Plastyki (1950-54) , w wystawie poświęconej plastyce polskiej w XX-leciu PRL. „Rzeźba polska 1945-60” oraz w wystawie poświęconej plastyce polskiej XX- lecia PRL.

W 1963 r. pokazał jedną rzeźbę na Międzynarodowej Wystawie Współczesnej Rzeźby w Hadze.

W 1976 r. rozpoczęto przygotowania do zorganizowania Tadeuszowi Godziszewskiemu pierwszej wystawy indywidualnej w Muzeum Okręgowym w Toruniu. Nie doczekał jej otwarcia, ponieważ zmarł nagle 3 III 1977 r. Został pochowany na cmentarzu przy ul. Gałczyńskiego w Toruniu.

Zostawił dorobek obejmujący kilkadziesiąt rzeźb. Wykształcił czterdziestu trzech rzeźbiarzy.

Został odznaczony Medalem X-lecia PRL (1955r.) i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Maria Sadurska

Dodaj opinię lub komentarz.