Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w dniu 26 marca 2021 r. wszczął z urzędu postępowanie administracyjne w sprawie wpisania do rejestru zabytków nieruchomych województwa pomorskiego budynku mieszkalnego przy ul. Grunwaldzkiej 117 w Gdańsku.
Chodzi o willę, w której mieszkał mjr Jan Żychoń, słynny polski szpieg. Wniosek o wpis złożyła Fundacja dla Gdańska i Pomorza. We wniosku m.in. czytamy:
Budynek jest świadkiem zmian w zabudowie Wrzeszcza z przełomu XIX I XX wieku i jako jeden z nielicznych przy alei Grunwaldzkiej przetrwał działania wojenne w 1945 r. Przede wszystkim jednak był miejscem zamieszkania asa polskiego wywiadu mjr Jana Żychonia. (…) Uważamy, że postać Jana Żychonia należy przywrócić polskiemu społeczeństwu i zachować dla potomności. (…)
Bezpośrednim impulsem do złożenia niniejszego wniosku jest zaniepokojenie przyszłością budynku nr 117. Wprawdzie aktualna Gminna Ewidencja Zabytków (stan na 24.04.2020) obejmuje ochroną dom majora Żychonia (bryła, detal architektoniczny, historyczna forma stolarki okien i drzwi, materiał elewacyjny), ale plan zagospodarowania przestrzennego tego miejsca (karta 001-U33, Uchwała RMG nr XLVIII/1331/2010 z dn. 29.04.2010) definiuje je jako teren zabudowy usługowej i dopuszcza rozbiórkę budynku w przypadku przystąpienia do modernizacji przyległego odcinka al. Grunwaldzkiej, oznaczonego symbolem 010-KD83. Do tego czasu budynek powinien być utrzymywany we właściwym stanie technicznym (p. 10.3.b Uchwały jw.).
Po naszej ostatniej wizytacji tego miejsca mamy wątpliwości, czy faktycznie budynek jest w należytym stanie, a widoczne z zewnątrz zaniedbania być może posłużą za powód do zburzenia tego historycznego obiektu. Tym bardziej, że aktualnie w toku sporządzania jest MPZP dla tzw. Wysepki, czyli terenu sąsiadującego, a w przestrzeni publicznej pojawiają się projekty ulokowania na niej wysokiej, całkowicie nowoczesnej zabudowy. (…) Naszym zdaniem budynek przy Grunwaldzkiej 117 nie tylko zasługuje na zachowanie, ale również na pełny remont z poszanowaniem jego detalu architektonicznego i upamiętnienie w postaci tablicy honorującej barwną postać mjr Jana Żychonia.
W uzasadnieniu decyzji o wszczęciu procedury wpisu do rejestru zabytków PWKZ Igor Strzok napisał:
Fundacja wyczerpująco uzasadniła interes społeczny koniecznością ochrony wartości historycznej, artystycznej i naukowej wskazanego budynku oraz potencjalnym zagrożeniem obiektu. W wyniku wstępnego rozpoznania stwierdzono, że budynek datowany na 1 ćw. XX wieku posiada cechy zabytku. Z tego względu został ujęty w wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków. Potwierdzono także niekorzystne dla zachowania obiektu zapisy obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, dopuszczające jego rozbiórkę.
W interesie społecznym jest ochrona wartościowych dóbr kultury dla przyszłych pokoleń. Mając na względzie argumenty przedstawione przez Fundację uznano więc, że w interesie społecznym jest rozważenie wzmocnienia nadzoru konserwatorskiego i zbadanie w ramach postępowania administracyjnego, czy obiekt ten kwalifikuje się do wpisu do rejestru zabytków, czy też nie, a więc czy wartości historyczne, artystyczne lub naukowe tego budynku występują w stopniu uzasadniającym taką ochronę. Tym samym należało uznać za zasadne wszczęcie postępowania o wpis do rejestru zabytków w zakresie zgodnym z żądaniem Fundacji dla Gdańska i Pomorza.
Zgodnie z art. 10a ust. 1-2 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami – od dnia wszczęcia postępowania w sprawie wpisu zabytku do rejestru do dnia, w którym decyzja w tej sprawie stanie się ostateczna, przy zabytku, którego dotyczy postępowanie, zabrania się prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych i podejmowania innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku. Zakaz ten dotyczy także robót budowlanych objętych pozwoleniem na budowę albo zgłoszeniem, a także działań określonych w innej decyzji pozwalającej na ich prowadzenie. – Igor Strzok, decyzja z 26 marca 2021 r.
Brawo!