Postacią godną przypomnienia jest Ludwik Rydygier, słynny polski lekarz, generał brygady Wojska Polskiego. Patron ulicy na gdańskim Chełmie. Nauczyciel akademicki. Wykształcił wielu specjalistów lekarzy, którzy podobnie, jak on przyczynili się do rozwoju polskiej medycyny. Był jednym z najlepszych chirurgów w ówczesnej Europie.

Ludwik Rydygier urodził się 21 VIII 1850 r. we wsi Dusocin, położonej w obrębie obecnego województwa kujawsko – pomorskiego. Był synem Karola Riedigera  (Rüdigera) i Elżbiety z d. Koenig. Jego ojciec – mimo niemieckobrzmiącego nazwiska – czuł się Polakiem. W takim też duchu wychowywał swojego syna. Umacniał w nim poczucie polskiej tożsamości narodowej.

Ul. Rydygiera w Gdańsku
Ul. Rydygiera w Gdańsku

Ludwik kształcił się najpierw w Collegium Marianum w Pelplinie, następnie w gimnazjum w Chojnicach, a potem w Katolickim Królewskim Gimnazjum Chełmnie. W 1869 r. zdał tam z wyróżnieniem egzamin maturalny. W związku ze złą sytuacją materialną jego rodziców, Towarzystwo Pomocy Naukowej w Chełmnie przyznało mu  wtedy stypendium na okres czterech lat, dzięki czemu mógł kontynuować naukę. Wybrał studia medyczne: najpierw studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, potem na uniwersytecie w Greifswaldzie, Berlinie, a na koniec w Strasburgu. W okresie studiów przyjął spolszczoną formę swego nazwiska, znaną nam wszystkim, czyli „Rydygier”.

Ludwik Rydygier
Ludwik Rydygier, obraz Zbigniewa Kotyłły. Wikipedia

8 XII 1873 r. otrzymał dyplom lekarza, zaś dwa miesiące później obronił pracę doktorską. Po ukończeniu studiów przez krótki czas mieszkał w Chełmnie. Najpierw pracował tam w Szpitalu Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia (przy ob. ul. Dominikańskiej 40), a następnie podjął w tym mieście praktykę prywatną. Zajmował się również pracą naukową; publikował prace z zakresu chirurgii.

Wkrótce jednak wyjechał ponownie do Greifswaldu. Następnie pracował jako asystent w klinice chirurgicznej uniwersytetu w Jenie, gdzie obronił pracę habilitacyjną. Przez kilka miesięcy był asystentem w klinice prof. Billrotha we Wiedniu.

Po powrocie do Chełmna ożenił się z Marią Borkowską, która wniosła mu znaczny majątek. To pozwoliło Rydygierowi otworzyć kilka lat później  własną klinikę „dla chorób ocznych, chirurgicznych i kobiecych”. Znajdowała się ona w Chełmnie przy ul. Dworcowej 9, „posiadała dwadzieścia pięć łóżek i bardzo dobre, jak na tamte czasy, zaplecze higieniczne oraz medyczne” (www.zoz.chelmno.pl). Przyjmował w niej rocznie ok. dwóch tysięcy pacjentów. Była ona jedną z najlepszych placówek leczniczych na ziemiach polskich w okresie zaborów.

W listopadzie 1880 r. przeprowadził w niej pierwszą na ziemiach polskich, a drugą na świecie operację częściowej resekcji żołądka (usunięcia jego fragmentu zwanego odźwiernikiem) u pacjenta chorującego na raka żołądka. W kolejnym roku dokonał pierwszej na świecie operacji całkowitej resekcji żołądka u pacjenta cierpiącego na chorobę wrzodową. Trzy lata później wprowadził nową metodę chirurgicznego leczenia choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy za pomocą zespolenia żołądkowo – jelitowego. W dalszych latach opracował wiele innych niezwykle ważnych metod stosowanych później na co dzień w chirurgii, ortopedii, kardiochirurgii, czy urologii, jak chociażby metodę usunięcia gruczolaka gruczołu krokowego. Niektóre z nich są stosowane nadal przez współczesnych lekarzy.

W tamtym czasie napisał ok. dwustu prac naukowych, w tym „Podręcznik chirurgii szczegółowej”, wydany w języku polskim w 1886 r.

Jan Mikulicz-Radecki
Jan Mikulicz – Radecki. Wikipedia

Na początku lat 80 – tych XIX w. Ludwik Rydygier, po śmierci prof. Antoniego Bryka, dotychczasowego kierownika katedry chirurgii na Uniwersytecie Jagiellońskim, czynił bezskuteczne starania o objęcie wakującego po nim  stanowiska. Nowym kierownikiem został wtedy Jan Mikulicz – Radecki. Dopiero kilka lat później, gdy ten przeniósł się na Uniwersytet Albrechta w Królewcu, stanowisko to otrzymał Ludwik Rydygier. Zanim wyjechał do Krakowa, sprzedał swoją klinikę w Chełmnie, swojemu uczniowi, dr Leonowi Polewskiemu.

Po dziesięciu latach pracy w Krakowie chirurg ten przeprowadził się do Lwowa. Objął kierownictwo nowo utworzonej na tamtejszym uniwersytecie, na wydziale medycznym, katedry i kliniki chirurgii. Na uczelni tej pełnił również funkcję dziekana wydziału medycznego, a w roku akademickim 1901 / 1902 – rektora. W międzyczasie odrzucił propozycję pracy na Uniwersytecie Karola w Pradze.

Prof. Rydygierowi zarzucić należy negatywne podejście do kwestii emancypacji kobiet. Był przeciwny wybieraniu przez kobiety kierunków medycznych. W 1897 r. sprzeciwił się przyjmowaniu kobiet na wydział medyczny Uniwersytetu Lwowskiego. Swoje poglądy na ten temat wyrażał również w ówczesnej prasie.

W 1889 r. Ludwik Rydygier zorganizował w Krakowie pierwszy na ziemiach polskich zjazd lekarzy chirurgów; po latach zjazdy te dały początek utworzonemu w 1921 r. Towarzystwu Chirurgów Polskich.

W czasie I wojny światowej kierował szpitalem wojskowym w Brnie. Po zakończeniu wojny powrócił do Lwowa, gdzie w 1918 r. walczył w jego obronie. W tamtym czasie włączył się w tworzenie służb medyczno – sanitarnych Wojska Polskiego. W armii otrzymał tytuł porucznika generała; dwa lata później został zweryfikowany jako generał brygady.

gen. Władysław Sikorski
gen. Władysław Sikorski. Wikipedia

Został szefem sanitarnym utworzonego w 1919 r. Dowództwa Okręgu Generalnego „Pomorze” z pierwszą siedzibą we Włocławku, potem  przenoszoną kolejno do: Inowrocławia, Grudziądza, a po przeformowaniu w Dowództwo Okręgu Korpusu Nr VIII – do Torunia. Dowództwo to stanowiło organ terytorialny Ministerstwa Spraw Wojskowych w II RP „pełniący funkcje administracyjno – gospodarcze, mobilizacyjne i garnizonowo – porządkowe na obszarze Okręgu Korpusu Nr VIII z siedzibą w Toruniu” (Wikipedia).

Rydygier został także konsultantem i naczelnym chirurgiem Dowództwa „Wschód”, jak potocznie nazywano Naczelne Dowództwo Wojsk Polskich na Galicję Wschodnią – związek operacyjny Wojska Polskiego utworzony w listopadzie 1918 r. przez gen. Tadeusza Rozwadowskiego i płk. Władysława Sikorskiego.

W 1919 r. chirurg ten przyczynił się do utworzenia Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Poznańskim.

10 II 1920 r. uczestniczył w Pucku w uroczystości Zaślubin Polski z morzem.

Ludwik Rydygier zmarł nagle na zawał serca 25 VI 1920 r. Spoczął na cmentarzu Łyczakowskim; z czasem jego szczątki przeniesiono na Cmentarz Obrońców Lwowa.

Był wielokrotnie nagradzany za swój wkład wniesiony w rozwój chirurgii np. w 1898 r. otrzymał od papieża Komandorię Orderu Rycerskiego Świętego Grzegorza Wielkiego. Obecnie wiele szpitali w naszym kraju nosi imię prof. Ludwika Rydygiera, np. Szpital Powiatowy w Chełmnie, czy Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Krakowie.

W naszym mieście profesor ten patronuje sali wykładowej mieszczącej się w jednym z budynków należących do Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego, jak również jednej z gdańskich ulic. Wspomniana sala wykładowa została wybudowana z inicjatywy prof. Kornela Michejdy (organizatora Kliniki Chirurgicznej Akademii Lekarskiej w Gdańsku w 1945 r.); jej budowę ukończył w 1951 r. prof. Kazimierz Dębicki (od 1948 r. kierownik II Kliniki Chirurgicznej w Gdańsku). Na jego wniosek Senat AMG nadał nadał sali wykładowej imię prof. Rydygiera. Została przeznaczona na potrzeby trzech gdańskich klinik chirurgicznych.

Sala im. Ludwika Rydygiera w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym w Gdańsku
Sala im. Ludwika Rydygiera w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym w Gdańsku

W Chełmnie, w którym jak wiemy, chirurg ten przez pewien czas mieszkał i prowadził własną klinikę, patronuje nie tylko szpitalowi, ale również Parkowi Pamięci i Tolerancji, na terenie którego znajduje się jego pomnik. W Muzeum Ziemi Chełmińskiej w Chełmnie, mieszczącym się w tamtejszym ratuszu można zwiedzać wystawę stałą pt. „Dr Ludwik Rydygier – światowej sławy chirurg polski”.

Lekarz ten jest także patronem Szkoły Podstawowej w swoim rodzinnym Dusocinie.

W 2007 r. Ludwik Rydygier otrzymał pośmiertnie tytuł tytuł „Honorowego obywatela Grudziądza”.

Maria Sadurska

Powyższy artykuł napisałam na podstawie:

  • „Encyklopedii Gdańskiej”
  • www.chelmno.pl
  • www.zoz.chelmno.pl
  • Publikacji wydanej z okazji 50 – lecia Akademii Medycznej w Gdańsku pt. „Dzieje Akademii Medycznej w Gdańsku (1945 – 1995)” pod red. Eugeniusza Sieńkowskiego
  • Wikipedii

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *