21 czerwca br. w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, na poziomie – 2 została uroczyście otwarta wystawa pt. „Polacy internowani na Litwie 1939 – 40”.
Wystawę tę można zwiedzać bezpłatnie do 15 lipca br.
Ekspozycja ta została zorganizowana zarówno przez instytucje polskie oraz litewskie: Biuro Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Centrum Badania Eksterminacji i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy, Muzeum Wojny im. Witolda Wielkiego w Kownie.
Autorami scenariusza są zarówno polscy, jak i litewscy naukowcy: dr. Arūnas Bubnys, Teresė Birutė Burauskaitė, Eugenijus Peikštenis, Paweł Rokicki, Agnieszka Rudzińska i płk. ltn. dr. Gintautas Surgailis. Redaktorem tekstu jest Piotr Chojnacki, za koncepcję plastyczną odpowiada Marcin Koc, za skład i łamanie – Tomasz Ginter.
Na wystawie wykorzystano ilustracje ze zbiorów różnych międzynarodowych instytucji: archiwów np. Archiwum Politycznego Ministerstwa Spraw Zagranicznych Niemiec w Berlinie, Centralnego Archiwum Wojskowego (CAW), Litewskiego Centralnego Archiwum Państwowego (LCVA); muzeów np. Muzeum Wojny im. Witolda Wielkiego w Kownie, Muzeum Niepodległości w Warszawie; Instytutu Pamięci Narodowej (IPN), Ośrodka Karta oraz zbiorów prywatnych.
Autorzy wystawy przypomnieli ten niezwykle tragiczny moment w dziejach naszego narodu, jakim była II wojna światowa. Jej konsekwencją był rozbiór ziem II RP: podział na strefy okupacyjne zgodnie z Paktem Ribbentrop – Mołotow z 23 VIII 1939 r., podpisanym przez przedstawicieli Niemiec i ZSRR. Dodatkowo 10 X 1939 r. ZSRR i Republika Litewska zawarły umowę, na mocy której władze radzieckie przekazały Republice Litewskiej Wilno i okręg Wileński. Litwa utraciła częściowo suwerenność na rzecz ZSRR; władze radzieckie rozlokowały na jej terenie swoje bazy wojskowe.
Po agresji Niemiec na Polskę, na Litwę trafili zarówno polscy uchodźcy cywilni, jak i polskie oddziały wojskowe. Wsparcia polskim uchodźcom udzielił Litewski Czerwony Krzyż, jak również mieszkańcy Litwy, zwłaszcza tamtejsza ludność polska.
Polscy żołnierze i policjanci zostali przez władze litewskie internowani. Dowództwo Wojska Litewskiego utworzyło Sztab Obozów dla Internowanych. Pierwsze obozy tworzono w opustoszałych jesienią kurortach np. w Połądze, czy Birsztanach. Z czasem jednak litewskie władze wojskowe utworzyły cztery duże obozy dla internowanych Polaków: w Kalwarii, Wiłkomierzu, Kownie i Wiłkowyszkach, na terenie koszar oraz fortów.
Części internowanym udało się zbiec; niektórzy z nich drogą morską przedostali się na Zachód. Pomagali im w ucieczce miejscowi Polacy, którzy udzielali uciekinierom schronienia oraz załatwiali fałszywe dokumenty.
Na wystawie zaprezentowano zachowane pamiątki po osobach internowanych: fotografie, reprodukcje listów i pocztówek wysyłanych do rodziny i znajomych, przedruki z ówcześnie wydawanych gazet itp. Przybliżają one codzienność obozową: rozkład zajęć, relacje pomiędzy więźniami, tematy podejmowanych rozmów, panujące w obozach nastroje itp.
W dniu otwarcia wystawy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku podpisało umowę o współpracy z Centrum Badań Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy.
