Pruszcz Gdański ( niem. Praust, kasz. Pruszcz, Pruszcz Gduńsczi ) to miasto powiatowe nad Radunią, przylegające do Gdańska od południowego wschodu, liczące w 2015 roku niespełna 29 000 mieszkańców.
Pierwsi osadnicy na terenie zajmowanym przez dzisiejsze miasto pojawili się ok. VIII w p.n.e. Dzięki położeniu nad brzegiem morza osada praktycznie od razu znalazła korzystne warunki do rozwoju. W okresie świetności Imperium Rzymskiego była ona jednym z kluczowych portów przy dawnym ujściu Wisły. Stanowiska archeologiczne wskazują, że był znacznie wcześniejszą osadą niż Gdańsk – jakby jego protoplastą, gdyż stracił na znaczeniu dopiero, gdy morze cofnęło się i przesunęło ujście Wisły w stronę obecnego Gdańska, wtedy znacznie mniejszą osadę. W wykopaliskach znajdowano liczne przedmioty użytkowe oraz monety arabskie i rzymskie datowane na ponad 2,5 tysiąca lat. W średniowieczu, w okresie świetności zakonu krzyżackiego, rycerze zakonni poczynili szereg inwestycji stwarzając z pruszczańskiej wsi zaplecze dla warownego Gdańska. Krzyżacy nadali też Pruszczowi znaczące przywileje.
W czasie wojny trzynastoletniej w Pruszczu stacjonowały wojska polskie, a po skończonej wojnie miejscowość weszła w skład gdańskiego patrymonium miejskiego (sytuacja z włączeniem Pruszcza w terytorium Gdańska powtórzyła się w okresie wojennym w Wolnym Mieście Gdańsku). Do końca dziewiętnastego wieku był ostatnim punktem przystankowym przed wjazdem do Gdańska. Wśród dostojników, którzy zawitali do Pruszcza bądź spędzili w nim kilka nocy, znaleźli się m.in. Zygmunt I, Zygmunt August, Zygmunt III Waza, Jan Kazimierz, Jan III Sobieski (31 lipca 1676), Stanisław Leszczyński czy August II.
Kolejne konflikty zbrojne pozostawiały po sobie w Pruszczu liczne ślady. Wieś często była zapleczem dla kolejnych armii. W kronikach miasta zachowały się wzmianki o wielkim pożarze z 1801. W okresie pruskim i Wolnego Miasta wieś Pruszcz rozwinęła się gospodarczo, pobudowano dużą mleczarnię, cukrownię, powstawały liczne drobne przedsięwzięcia i warsztaty rzemieślnicze, obwałowano kanał Raduni, powstał szpital, cegielnie i straż pożarna, szkoła. Przed wojną Praust liczył prawie 3 tysiące mieszkańców. Jednak prawa miejskie uzyskał dopiero w Polsce w 1945 roku.
Fotografia z 1916 roku przedstawia Hotel Prauster Hof, przy głównej przelotowej ulicy, wtedy jeszcze wsi Pruszcz. Budynek stoi do dziś, lekko przebudowany, jest siedzibą dwóch banków.
Jednym z zabytków, który przetrwał wszystkie pożogi, jest średniowieczny kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, tu na fotce z 1920 roku. Obecny proboszcz ks. Łada od lat toczy boje z Muzeum Narodowym w Warszawie o zwrot średniowiecznego cennego ołtarza zabezpieczonego przed frontem wiosennym i wywiezionego po wyzwoleniu w siną dal.
Na tej fotografii widać odkryty basen w okresie wojennym (nieistniejący ), w głębi zabudowanie obecnego Domu Kultury i jeszcze głębiej cukrowni – dziś już nieczynnego zabytku, dla którego zagospodarowania miasto szuka inwestora.
Galeria:
Edward Jankowski
Dziękuję za ciekawy artykuł
Panie Edwardzie, obecnie dawny Prauster Hof jest siedzibą nie dwóch banków, a jednego – BZ WBK wyprowadził się z tego budynku już dosyć dawno. Szkoda tej przebudowy – jeszcze pod koniec lat 90 przed ostatnią „przebudową” (gdyż po wojnie też był przebudowywany prawdopodobnie w związku z założeniem w nim kina „Krakus”, które funkcjonowało gdzieś do połowy lat 90) znacznie bardziej przypominał ten przedwojenny budynek hotelu – tak naprawdę zostało już w nim niewiele z jego pierwotnej postaci, więc pisanie o „lekkiej przebudowie” to spora nadinterpretacja.
Pierwsza pocztówka jest podpisana Nobel, czyli obecne Niegowo, które obecnie jest dzielnicą Gdańska.