Jak pisze Łukasz Ewangelista w „Dziejach Apostolskich”, po śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa Apostołowie i jego uczniowie, a także ci, którzy nie zetknęli się z nim osobiście, ale uwierzyli w jego nauki, podjęli trud głoszenia Dobrej Nowiny wśród Żydów i pogan.
Szczególną aktywnością wykazał się Szaweł z Tarsu. Ten wykształcony Żyd, pochodzący z rodziny posiadającej obywatelstwo rzymskie, był w młodości gorliwym prześladowcą wyznawców chrześcijaństwa. Zwalczał ich do czasu cudownego nawrócenia, które miało miejsce w drodze do Damaszku. W swą pierwszą podróż misyjną udał się około roku 45. n. e. na C y p r. Towarzyszył mu pochodzący z Salaminy na Cyprze Barnaba, świadek cudów Jezusa, wraz ze swym krewnym Janem Markiem. Żydzi z cypryjskiej diaspory nie byli chętni do uznania Jezusa za Mesjasza. Szaweł z powodu donosów został aresztowany i ubiczowany. Jako obywatel rzymski odwołał się do prokonsula Sergiusa Paulusa. Spotkanie Szawła z Rzymianinem zaowocowało nadspodziewanie. Prokonsul uwierzył w nauki Jezusa, dał się ochrzcić. A po tym wydarzeniu Szaweł przyjął imię Paweł.
Jan Marek, którego znamy jako Marka autora najstarszej Ewangelii, odłączył się od towarzyszy i wrócił do Jerozolimy. Przystał do Piotra. Spisał wiernie relacje Apostoła. Niektórzy nazywają jego Ewangelię „pamiętnikiem” świętego Piotra.
Paweł zwany „Apostołem Narodów” odbył jeszcze podróż misyjną do Macedonii (w latach 50 – 52), następnie przebywał w Grecji i Azji Mniejszej (lata 53 – 58 n.e.) Dłuższy czas nauczał w Efezie, trafił też na wyspę Kos. Na wyspie R o d o s na pamiątkę jego pobytu zatokę w Lindos nazwano Zatoką św. Pawła.
W 58 roku Paweł ponownie przebywał w Jerozolimie. Oskarżony przez Sanhedryn został aresztowany. Jako obywatel rzymski odwołał się do Cezara. Wysłano go do Rzymu. Żeglugę utrudniały gwałtowne jesienne sztormy. Statek, którym płynął więzień, rozbił się u brzegów wyspy M e l i t e . Miejscowa ludność, posługująca się językiem punickim, okazała się życzliwa wobec rozbitków, o czym pisze towarzyszący Pawłowi Łukasz Ewangelista, który prowadził dziennik podróży!
Po kilku miesiącach udało się wypłynąć z wyspy do Rzymu innym statkiem. Tam Paweł przebywał (jakbyśmy dziś powiedzieli) w areszcie domowym. Ale gdy nastały czasy prześladowań wyznawców religii chrześcijańskiej za cesarza Nerona, „Apostoł Narodów” został ścięty w 67. roku. Taką śmierć gwarantowało mu posiadanie rzymskiego obywatelstwa. Świętego Piotra w tym samym czasie ukrzyżowano.
W 61. roku n. e. Barnaba ponownie odwiedził Cypr. Został przez fanatycznych Żydów sprzeciwiających się wzmocnieniu społeczności miejscowych chrześcijan uwięziony, a następnie ukamienowany. Jego towarzysze, zanim opuścili wyspę chroniąc się przed prześladowaniami, pochowali ciało Barnaby, kładąc na piersiach zabitego Ewangelię Mateusza. Szczątki męczennika odnaleziono dopiero po ponad 400 latach. Identyfikacja była możliwa właśnie dzięki owej Ewangelii. Bizantyjski cesarz Zenon sfinansował budowę grobowca Barnaby i klasztoru, nadał też Kościołowi cypryjskiemu autonomię (autokefalię). Barnaba jest świętym zarówno katolików jak i wyznawców prawosławia.
Cypr to dziś liczne klasztory, kościoły, średniowieczne warownie. Muzea na wyspie przechowują także artefakty z czasów antycznych. Cypr może się poszczycić ruinami akropolu, teatru grecko-rzymskiego, willami z czasów rzymskiego panowania. Zachowały się publiczne łaźnie, fragmenty akweduktów, mozaiki.
Święty Jan Ewangelista to kolejna postać związana z wyspą. Apostoł przebywający w Efezie został za panowania cesarza Domicjana w 95. roku zesłany na wyspę P a t m o s . Był już wtedy sędziwym starcem. W miejscu zesłania, jak głosi tradycja, doznał objawienia, które zaowocowało powstaniem Apokalipsy. Na wyspie znajduje się Grota Apokalipsy, monastyr świętego Jana (z 1088 roku) i kościół św. Anny wzniesiony w roku 1090. Są to w greckim kościele prawosławnym miejsca mające rangę najświętszych.
Mają wyspy Morza Śródziemnego swoich świętych patronów. Na Korfu jest to święty Spirydon (ok. 270 r. – w 348) czczony zarówno przez katolików jak i wyznawców prawosławia. W kościele pod jego wezwaniem zbudowanym w 1589 roku przez Wenecjan znajdują się zmumifikowane szczątki tego biskupa Cypru, patrona żeglarzy i garncarzy, sprowadzone z Epiru.
Mieszkańcy Zakinthos szczególnie upodobali sobie świętego Dionizjosa ( Dionizosa) patrona rybaków, uznanego za świętego od przebaczania (1547 -1622). Relikwie tego prawosławnego świętego umieszczono w katedrze, która nie uległa zniszczeniu w czasie bardzo silnego trzęsienia ziemi, jakie nawiedziło wyspę w 1953 roku, co uznano za cud.
Z wyspami na Morzu Śródziemnym związana jest historia joannitów, zakonu zwanego też szpitalnikami, kawalerami rodyjskimi lub kawalerami maltańskimi. A Melite to M a l t a – wyspa, która po wielu wiekach od przybycia tam Świętego Pawła, stanie się nową siedzibą rycerzy rodyjskich. Nastąpi to po kapitulacji, do jakiej zmusiły ich w 1523 roku wojska sułtana Sulejmana Wspaniałego oblegające twierdzę na Rodos. Turecki władca docenił męstwo obrońców, pozwalając im odpłynąć z wyspy z bronią i sprzętem. Siedem lat tułali się joannici po różnych komandoriach, aż w 1530 roku cesarz Karol V pozwolił zakonnikom osiedlić się właśnie na Malcie. W 1565 roku Turcy ponownie zagrozili szpitalnikom, ale obrońcy zdołali przetrwać oblężenie. Do czasów napoleońskich maltańskie państwo zakonne utrzymało się.
Czy rycerzem maltańskim mógł być Jakub Wejher (1609 – 1657)? Założyciel miasta Wejherowa, fundator Kalwarii Wejherowskiej i klasztoru Braci Mniejszych Reformatorów oraz kościoła Świętej Anny, był katolikiem z pomorskiej rodziny o niemieckich korzeniach. Na dworze królewicza Władysława przygotowywał się do pełnienia ważnych funkcji państwowych. Studiował w Bolonii. Służył w armii Ligi Katolickiej. Była to koalicja katolickich książąt Rzeszy, powołana w 1609 roku, dla przeciwstawienia się unii książąt protestanckich założonej rok wcześniej.
Liga walczyła w wojnie trzydziestoletniej (1618 – 1648), a Jakub Wejher przez osiem lat służył pod jej sztandarami w różnych krajach (także na Malcie). Dosłużył się stopnia pułkownika. Cesarz Ferdynand II nadał mu tytuł hrabiego Świętego Cesarstwa Rzymskiego, doceniając jego zasługi. Na związki z zakonem maltańskim może wskazywać herb Wejherowa oraz fresk umieszczony za głównym ołtarzem w kościele św. Anny. Kościół powstał w 1649 roku, ale fresk pochodzi z roku 1658. Namalował go więc już po śmierci Jakuba Wejhera Stanisław Kłosowski z gdańskiego cechu malarzy. Fundatorzy kościoła przedstawieni na fresku to Jakub i jego pierwsza żona Anna Elżbieta ( zmarła w 1650 roku). Malowidło ukazuje małżonków na tle budowli, które powstały w założonym przez Wejhera grodzie. Można tu też dopatrzeć się elementów wskazujących na różne godności fundatora. Czy miał też tytuł kawalera maltańskiego ?
przeczytaj:
- Kiedyś na Rodos
- Mitologia wysp Morza Śródziemnego
- Stanisławów, Ormianie i Matka Boska
- A ty mnie na wyspy szczęśliwe zawieź
Źródła:
- Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Biblia Tysiąclecia, Poznań – Warszawa 1988
- Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 1987
- Tadeusz T. Głuszko, Niespełnione marzenie Jakuba Wejhera, 30 dni nr 4/5 2018
- Mike Gerrard , Przewodnik National Geographic „Grecja”, 2012
- Anna Szaleńcowa „Cypr” Przewodnik ilustrowany, Bielsko-Biała, 2013
- Wikipedia
