Patronem jednej z gdańskich ulic jest Kornel Makuszyński. Autor popularnych niegdyś książek dla dzieci i młodzieży, takich jak „Szaleństwa panny Ewy”, czy „Szatan z siódmej klasy”. Współautor „Przygód Koziołka Matołka”. Prozaik, poeta, humorysta, felietonista, krytyk teatralny. W dwudziestoleciu międzywojennym jeden z najpopularniejszych, najbardziej poczytnych polskich pisarzy.
W biogramie Kornela Makuszyńskiego, który znajdziemy w „Leksykonie prozaików”, jego autor Janusz Termer podkreśla, iż pisarz zyskał swą popularność wśród czytelników dzięki „narracyjnym i zmysłowym walorom swych książek, zmysłowej obserwacji świata, wielkiemu poczuciu sytuacyjnego humoru oraz niezmierzonym pokładom liryzmu, optymizmu, wiary w naturalną ludzką dobroć oraz sympatii dla biednych czy pokrzywdzonych przez los”.
Kornel Makuszyński przyszedł na świat 8 I 1884 r. w Galicji, w mieście Stryj, dziś na terenie Ukrainy. Urodził się w rodzinie wielodzietnej. Jego rodzicami byli Edward Makuszyński i Julia z d. Ogonowska. Edward Makuszyński pracował jako urzędnik w kancelarii gminnej, był emerytowanym pułkownikiem armii austriackiej. Zmarł, kiedy jego syn, Kornel miał dziesięć lat. Ten zaś z powodu trudnej sytuacji materialnej, w jakiej znalazła się rodzina po śmierci ojca, zmuszony był do do udzielania korepetycji. Przez rok kształcił się w gimnazjum w Stryju; naukę kontynuował w Przemyślu, a następnie we Lwowie: w cesarsko – królewskim IV Gimnazjum, gdzie w 1903 r. zdał egzamin dojrzałości.
Już jako uczeń próbował swoich sił jako poeta; recenzentem tych młodzieńczych wierszy był poznany przez niego osobiście, słynny poeta, Leopold Staff. Opublikował je po raz pierwszy mając szesnaście lat w lwowskim dzienniku „Słowo polskie”. Rok po maturze dołączył do zespołu redakcyjnego tegoż periodyku; pełnił w nim także funkcję recenzenta teatralnego. Jednocześnie studiował polonistykę i romanistykę na Uniwersytecie Lwowskim. Został członkiem Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Literatów i Artystów Polskich we Lwowie.
W 1908 r. ukazał się jego pierwszy zbiór wierszy zatytułowany pt. „Połów gwiazd”, a dwa lata później zbiór humoresek pt. „Rzeczy wesołe”. W tym roku wyjechał do Francji w celu dalszego kształcenia; przez najbliższe dwa lata kontynuował studia romanistyczne na paryskiej Sorbonie.
W młodości wraz z Leopoldem Staffem, Janem Kasprowiczem i Władysławem Orkanem odbył kilka podróży po Europie Zachodniej. Odwiedził m. in. Włochy i Niemcy. W 1911 r. w Warszawie poślubił studentkę Uniwersytetu Lwowskiego, Emilię Bażeńską (wywodzącą się ze szlacheckiego rodu von Baysen – Bażeńskich).
W latach 1913 – 14 małżonkowie mieszkali w Burbiszkach w okręgu szawelskim na Litwie – majątku będącym własnością brata Emilii, Michała. Tam zastał ich wybuch I wojny światowej. Makuszyński uznany został wtedy przez rosyjskie władze za „wrogiego Rosji obywatela austriackiego”; zesłano go wraz z żoną w głąb Rosji, do Kostromy nad Wołgą. Dzięki staraniom Michała Bażeńskiego, jak również znanych polskich aktorów: Stanisławy Wysockiej i Juliusza Osterwy, małżonkowie zostali wkrótce zwolnieni z zesłania. Za zgodą władz rosyjskich zamieszkali w Kijowie. Tu Kornel Makuszyński podjął pracę w Teatrze Polskim na stanowisku kierownika literackiego; został też prezesem tamtejszego Związku Literatów i Dziennikarzy Polskich.
Po zakończeniu I wojny światowej Makuszyńscy zamieszkali w Warszawie. Co roku spędzali kilka miesięcy w Zakopanem. Często też bywali w Burbiszkach. W odrodzonej Polsce Kornel Makuszyński zajął się pracą literacką; jego kariera zaczęła rozwijać się bardzo dynamicznie. Z czasem stał się człowiekiem zamożnym, zaczął kolekcjonować dzieła sztuki. Jako felietonista i krytyk teatralny współpracował z różnymi czasopismami, np. z „Rzeczpospolitą”.
W 1926 r. za poemat „Pieśń o ojczyźnie” otrzymał Państwową Nagrodę Literacką. Pięć lat później przyznano mu honorowe obywatelstwo Zakopanego. W 1937 r. został członkiem Polskiej Akademii Literatury.
W dwudziestoleciu międzywojennym otrzymał też liczne odznaczenia, zarówno krajowe, jak zagraniczne, m. in. Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Wawrzyn Akademicki, czy francuską Legię Honorową, którą przyznano mu za zasługi w dziedzinie literatury. W 1920 r. czasie wojny polsko – bolszewickiej zaangażował się w działalność kierowanego przez ppłk. Mariana Dienstla – Dąbrowę, Wydziału Propagandy Armii Ochotniczej.
W 1926 r. pisarz owdowiał. Jego żona zmarła na gruźlicę; spoczęła na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, obok pochowanego tu w grudniu poprzedniego roku znanego pisarza – noblisty, Władysława Reymonta. Po śmierci żony Makuszyński zerwał kontakt z jej rodziną; nie pojechał już ani razu do Burbiszek. Nie utrzymywał też żadnych relacji ze swym rodzeństwem.
Późnym latem 1927 r. ożenił się powtórnie. Jego wybranką została dwanaście lat młodsza od niego śpiewaczka o imieniu Janina, córka profesora medycyny Uniwersytetu Lwowskiego, Antoniego Gluzińskiego. W latach 1935 – 44 małżonkowie mieszkali na warszawskim Mokotowie przy ul. Grottgera, w Domu Spółki Terenowej Budowy Tanich Mieszkań. We wrześniu 1939 r. w czasie bombardowania Warszawy pisarz stracił wszystkie swoje rękopisy oraz kolekcję cennych dzieł sztuki.
Okupację niemiecką Makuszyńscy spędzili w Warszawie. W czasie Powstania Warszawskiego pisarz współpracował z prasą powstańczą. Po upadku tegoż zrywu wraz żoną znalazł się w obozie w Pruszkowie, skąd wkrótce oboje wyjechali do Krakowa, a następnie do Zakopanego. Tam spędzili resztę życia. Zajęli niewielkie mieszkanie w willi Opolanka przy ul. Tetmajera 15.
Żyli skromnie. Janina Makuszyńska udzielała lekcji muzyki. Pisarz był poddawany szykanom, m. in. został objęty zakazem publikacji. Podejrzewał, że wynikało to z osobistej zemsty Wincentego Rzymowskiego, również pisarza, w latach 1944 – 45 Ministra Kultury i Sztuki. W 1937 r. z powodu popełnienia plagiatu został on usunięty z listy członków Polskiej Akademii Literatury. Jego miejsce zajął wtedy Kornel Makuszyński.
W okresie powojennym Makuszyńskiemu udało się wydać tylko jedną książkę, zatytułowaną „List z tamtego świata”. Był rok 1946, w naszym kraju funkcjonowały jeszcze nieliczne prywatne wydawnictwa. Jedno z nich – Gebethner i Wolff, które zostało zlikwidowane przez władze PRL dopiero w 1950 r., podjęło się wtedy wydania tej pozycji.
Kornel Makuszyński odsunął się w cień, żył w zapomnieniu. „Niedawny człowiek sukcesu, jeden z najweselszych i najbardziej optymistycznych pisarzy dwudziestolecia międzywojennego, zderzył się z nową, nieprzyjazną rzeczywistością. Był odsuwany, ponieważ – jak twierdzili ówcześni prominenci – miał, lub mógł mieć zły wpływ na powojenną młodzież” (Wikipedia”). W jego książkach dla dzieci i młodzieży, zawarte bowiem było zawsze jakieś głębsze przesłanie, bohaterowie mieli stanowić wzór do naśladowania dla młodego czytelnika. „Kiedy Makuszyński oddawał w ręce czytelników >Szatana z siódmej klasy<, nie przeszło mu nawet przez głowę, że opowiedział przygodę chłopca z pokolenia Kolumbów. To właśnie tacy chłopcy, jak >szatański< Adam Cisowski, walczyli we wrześniu 1939 r. i potem na innych frontach drugiej wojny światowej; zasilali szeregi konspiracji i ginęli w latach okupacji i w dniach powstania warszawskiego” (Janusz Termer).
Kornel Makuszyński zmarł w Zakopanem 31 VII 1953 r. Spoczął na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku. Obok niego, niespełna dwadzieścia lat później, pochowano jego żonę.
Dzięki zgromadzonym przez nią pamiątkom po mężu, w domu, w którym mieszkali w Zakopanem, w 1966 r. otwarto Muzeum Kornela Makuszyńskiego. Obok budynku odsłonięto jego pomnik, na którym znalazła się również figurka Koziołka Matołka. Tego sympatycznego bohatera serii historyjek obrazkowych dla dzieci z lat 30 – tych XX w. (po wojnie również filmów animowanych) pisarz stworzył wraz z rysownikiem, Marianem Walentynowiczem. Historię sympatycznego koziołka Makuszyński napisał w postaci rytmicznych czterowierszy ośmiozgłoskowcem; każdemu czterowierszowi towarzyszyła jedna ilustracja Walentynowicza. „Przygody Koziołka Matołka” nie były jedynym owocem ich wspólnej pracy. Razem przygotowali też inne książeczki dla dzieci i młodzieży, w tym serię poświęconą małpce Fiki – Miki (np. „Awantury i wybryki małej małpki Fiki-Miki”), czy ilustrowane wydania różnych polskich legend (np. „O wawelskim smoku”).
Kornel Makuszyński zapisał się w dziejach polskiej literatury głównie jako autor książek dla dzieci i młodzieży, z których najsłynniejsze to zapewne „Awantura o Basię”, „Szaleństwa panny Ewy”, „Panna z mokrą głową” czy „Szatan z siódmej klasy”. Wiele z nich doczekało się ekranizacji. Pisał również dla czytelnika dojrzałego; przykładowo w 1915 r. wydał książkę opisującą życie cyganerii pt. „Perły i wieprze”, dziesięć lat później – powieść autobiograficzną pt. „Bezgrzeszne lata”, a w latach 30 – tych – „Uśmiech Lwowa”. Był autorem wierszy, opowiadań, felietonów. Obecnie jest on patronem ulic w wielu miastach, nie tylko w naszym kraju – również w holenderskiej Bredzie. Patronuje też licznym placówkom oświatowym np. Szkole Podstawowej nr 12 w Piotrkowie Trybunalskim.
Od 1994 r. przyzwana jest corocznie Nagroda Literacka im. Kornela Makuszyńskiego. Została ona ustanowiona przez Fundację Książka dla Dziecka i redakcję kwartalnika „Guliwer”. Nagrodę tę otrzymuje autor literatury dziecięcej za książkę opublikowaną w roku poprzedzającym konkurs. Laureatowi wręczana jest statuetka przedstawiająca Koziołka Matołka oraz nagroda pieniężna. W 2018 r. Kornelowi Makuszyńskiemu przyznano pośmiertnie Order Orła Białego.
Wspomnienie o Kornelu Makuszyńskim napisałam na podstawie:
- „Leksykonu prozaików” Janusza Termera
- Wikipedii
