W kościele pw. Świętej Trójcy, który zlokalizowany jest na Starym Przedmieściu w Gdańsku, znajduje się 5 tablic pamiątkowych z umieszczonymi na nich nazwiskami gdańszczan poległych na frontach I Wojny Światowej, którzy przynależeli do ówczesnej parafii (ewangelickiej).
Tablice te umieszczone są w jednej z bocznych naw kościoła. Dużą ciekawostką związaną z tymi tablicami jest to, że oprócz podawanych dokładnych dat i miejsca śmierci oraz stopnia lub funkcji wojskowej danej osoby, podawane były również zawody wykonywane przez nie przed wcieleniem do wojska.
Ze względu na swoje zainteresowania hobbistyczne ukierunkowane na historię Gewehrfabrik Danzig, czyli fabryki broni w Gdańsku, moją uwagę zwróciło jedno nazwisko umieszczone na nich, a mianowicie:
Gewehrfabrik-Arbeiter Eugen Dautert, Musk., 28.8.18 Boiry
…czyli z zamieszczonego opisu niewątpliwie wynika, że Eugen Dautert był pracownikiem dawnej fabryki karabinów w Gdańsku. Podana jest data i miejsce jego śmierci jako 28 sierpnia 1918 pod Boiry. Jest to francuska miejscowość – a właściwie jej pełna nazwa brzmi Boiry-Notre-Dame. Te informacje pozwoliły ustalić, w jakich okolicznościach Euglen Dautert stracił życie.
Bitwa
Czas i miejsce wskazują jednoznacznie, że chodzi tu o tzw. II bitwę pod Arras (2nd Battle of Arras). Toczyła się ona na froncie zachodnim w dniach od 26 sierpnia do 3 września 1918 roku. Szczegółowiej wyodrębnia się tutaj jej pierwszy etap nazywany bitwą nad rzeką Scarpe (dopływie Skaldy) toczoną w dniach 26-30 sierpnia, oraz drugi jako bitwę na linii Drocourt-Quean w dniach 2-3 września. Działania te były częścią innej wielkiej ofensywy aliantów na froncie zachodnim zwanej Ofensywą Stu Dni (8 sierpnia – 11 listopada, 1918), która doprowadziła ostatecznie do zakończenia I Wojny Światowej.
Atak na Boiry w dniach 28-29 sierpnia 1918 r. odbywał się pasie działania Kanadyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego operującego po linii natarcia na drodze Arras – Cambrai. W skład tego korpusu wchodziła między innymi 9 Kanadyjska Brygada Piechoty (9th CDN INF BDE) z 3 Kanadyjskiej Dywizji Piechoty (3rd CDN DIV). W składzie 9 brygady znajdowały się następujące bataliony piechoty: 58th BN, 52th BN, 116th BN i 4th C.M.R., które to przeprowadzały właśnie w tych dniach bezpośredni atak na Boiry.
umocnieniami; zbiory własne autora.
W opracowaniu dotyczącym działań kanadyjskich podczas I Wojny Światowej możemy wyczytać o tych wydarzeniach:
„At eleven o’clock Brig.-Gen. Ormond’s 9th Brigade attacked on a 1000-yard front with four battalions* covered by all the artillery of the 3rd Division. The three leading units pierced the Fresnes-Rouvroy line between Boiry and the Cojeul River and then the 52nd and 58th Battalions swung north to secure Boiry and Artillery Hill beyond.”
Tłumaczenie:
„O godzinie jedenastej 9. Brygada gen. bryg. Ormonda zaatakowała na froncie szerokości 1000 jardów czterema batalionami wsparta całą artylerią 3. Dywizji. Trzy wiodące jednostki przebiły linię Fresnes-Rouvroy między Boiry a rzeką Cojeul, a następnie bataliony 52. i 58. skręciły na północ, by zabezpieczyć Boiry i Wzgórze Artyleryjskie.”
W prasie niemieckiej tamtym czasie ukazywały się codzienne raporty Wielkiej Kwatery Głównej na temat działań na wszystkich frontach, natomiast w prasie polskojęzycznej pod zaborem pruskim lub na terenach pod okupacją niemiecką ukazywały się ich tłumaczenie. Również w nich udało się natrafić na ślady tamtych wydarzeń:
Zacięte walki na zachodzie.
BERLIN. Urzędowo. Wielka kwatera główna. Dnia 28 b. m.
[…]
Armia generała Ottona v. Belowa walczyła w dniu wczorajszym znów bardzo ciężko. Punkt ciężkości ataków angielskich spoczywał wczoraj znów na południe od Scarpy. Przy pomocy całych mas wozów pancernych, oraz wielkiej ilości piechoty angielskiej i kanadyjskiej nieprzyjaciel usiłował przerwać nasz front po obu stronach drogi wojennej Arras – Cambrai. Wojska nasze walczące na linii Pelves -okolica na wschód od Monchy – Croilselles pułki pomorskie, wschodnio – pruskie, hesko-nasauskie i alzackie, odparowały po zaciętej walce uderzenie nieprzyjacielskie, przedsięwzięte o świcie z olbrzymia przewagą materjału ludzkiego i wojennego na linji tuż na wschód od Pelves aż do Visem Artois i Croiselles. Łącznie z batalionami wirtemberskimi udaremniły one ataki nieprzyjacielskie, przedsięwzięte po południu z ponowna siłą gęstemi kolumnami tuż przy drodze wojskowej. Również załamały się kilkakrotnie powtarzane ataki nieprzyjaciela na Boiry Notre Dame oraz na północny wschód od Croiselles. Wróg poniósł wczoraj niesłychanie ciężkie straty. Przy naszych linjach czołowych zniszczono wiele jego tanków przy pomocy ognia działowego i miotaczy min. Pewna bateria 26 pułku rezerwowego artylerii polowej pod Vis, rozjeżdżając przed nasza piechota, strzelała do gęstych linji piechoty nieprzyjacielskiej zblizka. Około południa walka rozszerzyła się również na północny brzeg Scarpy, oraz na południe aż do Mory. Odparto tu wielokrotne ataki nieprzyjacielskie. – Kurjer Polski. R. 21, 1918, nr 205
Niestety, nie udało mi się dotrzeć do informacji, jakie konkretnie oddziały niemieckie broniły Boiry w tym rejonie. Na tę chwilę mogę jedynie domniemywać, że mogły to być jednostki z 35 lub 36 Dywizji Piechoty.
Należy nadmienić, że w tej samej bitwie toczonej w dniach 25.08-02.09 1918 polegli również inni gdańszczanie (z tej parafii) służący w niemieckim wojsku:
- Reinhold Kindel, Bullecourt
- Moritz Zimmermann, Montauban (Montauban-de-Picardie)
- Bruno Senkpiel, Hamblai les Pres
- Alfred Kruse, Moenore (powinno być: Mœuvres)
- Erwin Orth, Bertincourt
- Günther Treichel, Auberchicourt
Ulica Katergasse (Kocurki)
Postanowiłem zatem również poszukać nieco więcej informacji o samym p. Eugenie Dautert. Bardzo pomocne było poszukanie ich w księgach adresowych miasta Gdańska z tamtego okresu (z roku 1917). Jego ostatnim oficjalnym adresem zamieszkania była ówczesna ulica Katergasse 9 czyli obecnie Kocurki, na Starym Przedmieściu, czyli po sąsiedzku z kościołem pw. Świętej Trójcy.
Wówczas była to ulica, na której po obu jej stronach znajdowały się ciągi budynków mieszkalnych, dziś jest to w zasadzie to deptak wzdłuż bloków mieszkalnych (ciąg komunikacyjny dla pieszych).
Na próżno, zatem szukać starego domu p. Eugena na Kocurkach, gdyż teren ten obecnie jest eufemistycznie mówiąc całkowicie odmieniony urbanistycznie, a dawna zabudowa ulicy całkowicie znikła. Dom na Kocurkach pod numerem 9 musiał znajdować się po zabudowanej stronie deptaka, orientacyjnie gdzieś pomiędzy obecnymi tam sklepem spożywczym a apteką.
przeczytaj:
- Jak broń z Gdańska zdobywała Dziki Zachód
- Montaż „gdański” dla celowników optycznych – „Zielfernrohrhalter für Gewehre”
- Pieczątka firmowa Gewehrfabrik Danzig z lat 1919–1921
- Kim był Wilhelm von Flotow?
- Dyrekcja i zarząd wojskowy Fabryki Karabinów w latach 1817-1921
- Fabryka Karabinów w latach Wielkiej Wojny
Piotr J. Bochyński
strona autora Gewehrfabrik Danzig
Bibliografia:
- The Battle of Arras, August 26 – September 3, 1918 Źródło: Gerald W.L. Nicholson, Canadian Expeditionary Force, 1914-1919: The Official History of the Canadian Army in the First World War (Ottawa: Queen’s Printer and Controller of Stationery, 1962), p. 432.
- The 2nd Battle of Arras, August 26 – September 3 1918 , Bouncing the Hindenburg Line
- https://www.kenoragreatwarproject.ca/husbands-sons-and-sweethearts/the-2nd-battle-of-arras/?__cf_chl_tk=Xx9wG7wIVrVjTBZl37OtxCtZXbhxF0UNj.NJhzerAyQ-1659385230-0-gaNycGzNCL0
- Księgi adresowe miasta Gdańska.
